Τεύχος 05 » Editorial

Πρόσφατα, στη διάρκεια μίας άτυπης συνάντησης κάποιων μελών της Στοάς Υπατία που έγινε στο σπίτι μας, κάποιος έκανε την ερώτηση: «Αν σας έλεγα ότι η επόμενη θα ήταν η τελευταία σας σκέψη, τότε ποια θα ήταν αυτή;» 

Όλοι έμειναν σιωπηλοί. Δεν είμαι σίγουρη για αυτά που σκέπτονταν οι υπόλοιποι, αλλά όντας κι εγώ σιωπηλή, σκεφτόμουν ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα χρειάζεται αρκετή σκέψη. Στη πραγματικότητα, για να απαντήσει κανείς σε κάτι τέτοιο χρειάζεται να αλλάξει τον φυσιολογικό τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται καθημερινά πληροφορίες, ερωτήματα και γενικότερα τις συζητήσεις. 

Πιθανά, αν έθεταν την ίδια ερώτηση στο Σωκράτη αυτός θα είχε άμεσα απαντήσει: «Τι εννοείς με την έννοια ‘σκέψη’;» Πράγματι. Όντας ηθικός ορθολογιστής, ήταν ένας διαφωνούντας και έτσι θα ήθελε πρώτα να ξεκαθαρίσει τι είναι σκέψη. Θεωρούσε ότι για να αποκτήσει κανείς πραγματική γνώση, έπρεπε να σκεφτεί, να αναρωτηθεί, να ψάξει σφαιρικά το ζητούμενο. Όχι απλά να θεωρεί κάτι δεδομένο επειδή μπορεί να είναι παραδοσιακά αποδεκτό από οποιαδήποτε κοινωνία.

Εγώ όμως δεν είμαι ο Σωκράτης και πρέπει να δώσω μία απάντηση στο ερώτημα. Όσο κι αν με ενθουσιάζει η πρόκληση να ερευνήσω τη φύση της σκέψης, για τι ακριβώς πρόκειται και ούτω καθ’ εξής, αυτή την στιγμή δεν υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος για να το κάνω. Ο χρόνος περνά και πρέπει να σκεφτώ μία απάντηση. Έτσι, ας θεωρήσω ότι όλοι γνωρίζουν τι περίπου -ή ακριβώς- είναι η σκέψη και θα ξεπεράσω αυτό το εμπόδιο, κάτι που οι ηθικοί παραδοσιοκράτες κάνουν συχνά για χάρη της οικονομίας χρόνου. Αν και δεν ανήκω σε αυτούς, αφού εγώ κινούμαι στα όρια του ηθικού ορθολογισμού, θα ακολουθήσω την ίδια τακτική για χάρη της δικής μου οικονομίας χρόνου.

Ίσως θα μπορούσα κι εγώ να θέσω ένα άλλο ερώτημα. Διαφορετικό από αυτό του Σωκράτη… Σκέφτομαι… Η αγαπημένη μου σκυλίτσα με κοιτάει περίεργα. Περιμένει κι αυτή. Δεν ξέρω τι ακριβώς περιμένει, σίγουρα όμως όχι την απάντησή μου. ΟιDoors απόταηχείαμούχαρίζουντουςστίχους«love me two times, love me one time, and do not speak». Τον λατρεύω τον Jim Morrison. Ήταν ένας ιδιοφυής «τρελός» ποιητής της ζωής... Κρίμα που πέθανε τόσο νωρίς. Πρέπει να κλείσω τη μουσική. Όχι, δεν θα το κάνω, θα την αφήσω. Το λατρεύω το τραγούδι. Κι έτσι, μετά από αυτόν τον καταιγισμό σκέψεων που ξεπετάγονταν στο νου μου τόσο γρήγορα όσο μία αστραπή σε μία καταιγίδα, τελικά είπα:

«Ποτέ δεν θα μπορούσαμε να ξέρουμε τι θα σκεφτόμασταν κάποια στιγμή που υποτίθεται θα ήταν η στιγμή της τελευταίας μας σκέψης. Δεν θα μπορούσαμε ποτέ να ξέρουμε ποια θα ήταν η τελευταία μας σκέψη. Το μόνο που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να φανταστεί ποια θα ήταν. Και πάλι, αυτό που θα μπορούσε να φανταστεί θα εξαρτιόταν από τις φανταστικές καταστάσεις τη στιγμή της τελευταίας του σκέψης. Έτσι, αν κάποιος φαντάζεται ότι θα πεθαίνει με την οικογένειά του τριγύρω, ίσως η τελευταία του σκέψη να έχει σχέση με τους αγαπημένους του. Ακόμα κι αν κάποιος ισχυρισθεί ότι η τελευταία του σκέψη σχετικά με ένα γεγονός θα είναι μία συγκεκριμένη και την περιγράψει, αν βρεθεί μετά από χρόνια στην ανάλογη κατάσταση μπορεί να κάνει μία διαφορετική σκέψη, όπως έχουν κάνει τόσοι και τόσοι. Έτσι, ποτέ δεν ξέρουμε πραγματικά ποια θα είναι η τελευταία μας σκέψη, γι’ αυτό οποιαδήποτε απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να είναι απλά και μόνο ρητορική ή φανταστική.»

Τότε ο Γιώργος (ο σύζυγός μου) είπε ότι η τελευταία του σκέψη θα ήταν για το ΚΕΝΟ στο οποίο θα βυθιζόταν πνευματικά, η νοητική του λειτουργία δηλαδή, μετά την τελευταία σκέψη. Ουάου! Σκέφτηκα. Αυτό είναι πραγματικά ενδιαφέρον! ΤΟ ΚΕΝΟ!

Όλοι με τη σειρά τους άρχισαν να περιγράφουν τη τελευταία τους σκέψη. Μάλιστα κάποιος (παρότι δεν ήταν ο Σωκράτης) είπε ότι θα σκεφτόταν τι είναι σκέψη, άλλος θα σκεφτόταν για τη φύση της σκέψης, ένας τρίτος για τη φύση της συνείδησης…

Μια και όλοι έδιναν τις απαντήσεις τους και δεν ήθελα να είμαι η μόνη που θα εναντιωνόταν, αποφάσισα να δώσω και τη δική μου. Η δική μου τελευταία σκέψη θα ήταν σχετική με ένα ερώτημα που από τους αρχαίους χρόνους ερεθίζει επιστήμονες, φιλόσοφους, ποιητές, συγγραφείς, στοχαστές, ακόμα και τον απλοϊκό άνθρωπο: ποια είναι η προέλευση των πάντων.

Αυτός που έθεσε αρχικά το ερώτημα αποκρίθηκε στην απάντησή μου: «μα εγώ ρώτησα ποια νομίζεις ότι θα ήταν η τελευταία σου σκέψη, και εσύ μου απαντάς ότι θα ήταν σχετικά με την προέλευση των πάντων;» -«Ακριβώς, και θα δείτε που θέλω να καταλήξω»

Έτσι συνέχισα ξεκινώντας και πάλι από την αρχή.Από αρχαιοτάτων χρόνων το ερώτημα, ποια μπορεί να είναι η προέλευση των πάντων, έχει σαγηνεύσει το νου φιλοσόφων, στοχαστών, ποιητών, επιστημόνων και απλοϊκών ανθρώπων. Τους έχει οδηγήσει στην υπέροχη Οδύσσεια του Ομήρου και στο μαγευτικό Έπος του Ησιόδου. Στα θαύματα της Αιγύπτου και τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Τους έχει οδηγήσει στην Ακαδημία του Πλάτωνα, όπως επίσης και στα μυστικιστικά βασίλεια του Πλωτίνου, εκεί που ο κόσμος δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Στον Πυθαγόρειο κόσμο των αριθμών όπου η Μονάδα ήταν η αρχή των πάντων. Τους έχει οδηγήσει στη σκέψη του Αναξαγόρα που ισχυρίστηκε ότι τίποτα στον Κόσμο δεν είναι διαχωρισμένο και στα σκοτεινά βασίλεια του Χάους. Στο Ορφικό Αυγό που έσπασε από τον οφιοειδή Θεό Κρόνο και τη σύζυγό του Ανάγκη για να δημιουργηθεί το Σύμπαν. Ακόμα, στον αστρολάβο της Υπατίας που προσπάθησε να μετρήσει την απόσταση από τα αστέρια. Έχει οδηγήσει τους ανθρώπους σε υπέροχα ταξίδια. Σε ταξίδια που μας στέλνουν πίσω σε ένα μακρινό και ακαθόριστο παρελθόν που αγγίζει τόσο βαθιά την καρδιά και τις σκέψεις μας, όταν από καιρού εις καιρόν βρίσκουμε τους εαυτούς μας να σκέφτονται σχετικά με αυτό.

Ένα παρελθόν που μας υπενθυμίζει ότι αν και ζούμε σε διαφορετικούς καιρούς, εκείνη η καταλυτική φλόγα που ήταν ζωντανή στη καρδιά και το νου τους, είναι η ίδια που ζει και στις δικές μας καρδιές, η ίδια και στον δικό μας νου. Μας έχει οδηγήσει στη προσπάθεια να μετρήσουμε τα αστέρια στον ουρανό όταν ήμασταν μικρά παιδιά, να ατενίζουμε στον ουρανό ή να κλείνουμε τα μάτια μας για να ταξιδεύσουμε στα βασίλεια του νου μας, διερωτώμενοι όπως έκαναν κι εκείνοι, σκεφτόμενοι όπως σκέφτονταν κι εκείνοι: ποια μπορεί να είναι η προέλευση των πάντων.

Και βλέπουμε τελικά όπως κι εκείνοι, ότι όποια κι αν είναι αυτή η προέλευση, υπάρχει ένα θεμελιώδες στοιχείο στο οποίο όλοι συμφωνούμε: όλοι προερχόμαστε από την ίδια πηγή στην οποία θα επιστρέψουμε. Όλοι συμφωνούμε με μία θεμελιώδη ενότητα από την οποία προέρχονται όλες οι μορφές ζωής.

Έτσι η τελευταία μου σκέψη θα ήταν: δεν υπάρχει τελευταία σκέψη για το λόγο ότι οι σκέψεις μας θα ζουν πάντα στις σκέψεις και τις καρδιές άλλων γιατί στην ουσία δεν υπάρχει ΕΓΩ και ΑΛΛΟΣ. Είμαστε όλοιένα.

Έρικα Γεωργιάδη