Με το Βιβλίο ή το Παράδειγμα; Πνευματική Κατάρτιση και Πρακτική στα Δυτικά Μυστήρια | Δρ. Ορλάντο Φερνάντεζ

Πρωτότοκος γιος μιας δημοφιλούς σοφής γυναίκας της μαγικής παράδοσης των Κοντσέρο στο Μεξικό, ο Ορλάντο ξεκίνησε το πνευματικό του ταξίδι σε πολύ μικρή ηλικία, συμμετέχοντας σε γιορτές και ανοικτές τελετουργίες που πολύ συχνά εκτελούνταν στην κορυφή ξεχασμένων πυραμίδων, που βρίσκονταν στο ηφαιστειακό τοπίο του τόπου του. Μερικά χρόνια αργότερα, ενώ μελετούσε καθαρά μαθηματικά σε ένα πανεπιστήμιο του Μεξικού, ο Ορλάντο ανακάλυψε την αληθινή πνευματική του αγάπη: τη Δυτική Εσωτερική Παράδοση. Η γοητεία του Ροδοσταυρισμού, της Αλχημείας και της Θεοσοφίας αποδείχθηκε πως ασκούσαν μια ακαταμάχητη έλξη σε αυτόν, και από τότε ο Ορλάντο συμμετέχει σε μελέτες και πρακτικές εργασίες διαφόρων εσωτερικών αδελφοτήτων. Ειδικότερα, είναι μέλος της Θεοσοφικής Εταιρείας στην Αγγλία εδώ και αρκετά χρόνια, όπου έχει προσκληθεί να δώσει διαλέξεις σε αδελφούς Θεόσοφους σε διάφορες περιστάσεις. Του Ορλάντο του αρέσει πάντα να τονίζει ότι έχει προσεγγίσει τον εσωτερισμό, όχι μόνο από την πρακτική πλευρά, αλλά και ότι έχει επίσης έντονο ενδιαφέρον για τις φιλοσοφικές και ακαδημαϊκές πλευρές του. Ο Ορλάντο ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στον Δυτικό Εσωτερισμό, στο Πανεπιστήμιο του Εξετερ με την σύνταξη ενός μνημονίου με θέμα «Μουσική και Εσωτερισμός στον Εικοστό Αιώνα». Εχοντας εκπαιδευτεί ως επιστήμονας - αποκτώντας ένα διδακτορικό στη Μαθηματική Φυσική από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού, ακολουθούμενο από μια σειρά μεταπτυχιακών ερευνητικών εργασιών στο King 's College του Λονδίνου - ο Ορλάντο ενδιαφέρεται επίσης για τη σχέση μεταξύ επιστήμης και εσωτερισμού, και σήμερα γράφει μια διδακτορική διατριβή σχετικά με την επιρροή των εσωτερικών σκέψεων στην εξέλιξη της ερμηνείας της κβαντικής μηχανικής στο τελευταίο μέρος του εικοστού αιώνα. Ο Ορλάντο αρέσκεται επίσης να επισημαίνει ότι το πνευματικό του ταξίδι προς την Ανατολή δεν έχει ολοκληρωθεί. Ξεκινώντας από το Μεξικό, συνεχίζοντας μέσω της Ευρώπης, ο Ορλάντο πάει ακόμα πιο ανατολικά, καθώς έρχεται τώρα σε επαφή με την πρακτική πλευρά του Σαϊβισμού του Κασμίρ και ακολουθεί ένα σοβαρό πρόγραμμα Γιόγκα στο Ρισικές, στο καταπληκτικό Ασραμ του Σουάμι Σιβανάντα. Εν μέρει αστειευόμενος, λέει τώρα πως δεν θα του προκαλούσε έκπληξη εάν η επόμενη εσωτερική του προσπάθεια τον έκανε να βρεθεί κάπου στη Κίνα.

«…οι περισσότεροι άνθρωποι που γίνονται πραγματικά ένθερμοι σπουδαστές της Θεοσοφίας και ενεργοί εργάτες στην Εταιρεία μας επιθυμούν να πράξουν περισσότερα από τη θεωρητική σπουδή των αληθειών που διδάσκουμε. Επιθυμούν να μάθουν την αλήθεια μέσω της δικής τους άμεσης προσωπικής εμπειρίας και να σπουδάσουν τον Αποκρυφισμό με σκοπό την απόκτηση αυτής της σοφίας και της δύναμης που αισθάνονται ότι χρειάζονται για να βοηθήσουν άλλους αποτελεσματικά και δίκαια, όχι τυφλά και αμεθόδευτα.» Helena Petrovna Blavatsky, Το Κλειδί της Θεοσοφίας (Λονδίνο: Θεοσοφικός Εκδοτικός Οίκος, 1889), σελ. 259.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Ευχαριστώ θερμά τη Στοά Υπατία που με προσκάλεσε να μιλήσω σήμερα εδώ. Η επίσκεψη στην Ελλάδα είναι για εμένα ένα ταξίδι αυτο-ανακάλυψης. Κατά κάποιο τρόπο όλοι οι Δυτικοί είμαστε «Ελληνες» χωρίς να έχει σημασία αν γεννηθήκαμε σε άλλη ήπειρο και μιλάμε διαφορετική γλώσσα. 

Η Ελλάδα είναι ο τόπος που γεννήθηκε η Δυτική μας παράδοση, και ακόμα κι αν υπήρχαν φιλόσοφοι πριν τους Ελληνες φιλοσόφους αυτό που μπορούμε αναμφίβολα να διαπιστώσουμε είναι ότι στην Ελλάδα η φιλοσοφία απέκτησε μία νέα ζωή. Οπως ο Φοίνικας, η φιλοσοφική παράδοση ανανεώθηκε σε αυτή τη χώρα με στοχαστές και μυστικιστές να δημιουργούν έναν νέο τρόπο θέασης του κόσμου, ένα συναρπαστικό και δυναμικό νέο όραμα για τη ζωή που αντηχεί διαμέσου των αιώνων με τη δύναμη να εμπνέει τις ζωές μας σήμερα. Η ομιλία μου είναι μία παρότρυνση προς αυτό το φιλοσοφικό πνεύμα και στόχος μου είναι να εμπνεύσω. Είναι μία επιβράβευση της φιλοσοφίας και ειδικότερα της εσωτερικής φιλοσοφίας ως μία πρακτική και ενός τρόπου ζωής. Στόχος μου δεν είναι απαραίτητα να σας δώσω νέες γνώσεις ή να σας θυμίσω την ξεχασμένη σοφία, ή να σας εκπλήξω με κάποιον «πρωτότυπο» ισχυρισμό, ή να εντυπωσιάσω το πνεύμα σας με ένα ευφυές επιχείρημα. Αυτή δεν είναι ομιλία ενός ακαδημαϊκού. Αυτά που θα πω δεν είναι καινούρια. Δεν είναι καν κάτι που δεν γνωρίζετε ήδη. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω πως είναι κάτι που πρέπει να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Μπορείτε να το εκλάβετε σαν έναν προσωπικό μου συλλογισμό στο θέμα που τέθηκε από έναν αδελφό στο μονοπάτι, του «τι σημαίνει να ζεις μία εσωτερική ζωή» και σαν μία προσπάθεια να μοιραστώ κάποια συμπεράσματά μου μετά από πολλά χρόνια εμπλοκής με την εσωτερική παράδοση. 

ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ 

Όχι πολύ καιρό πριν, το να ζεις μία εσωτερική ζωή ήταν θανάσιμα επικίνδυνο. Γνωρίζουμε πολύ καλά σχετικά με τον μοναχικό αναζητητή του μεσαίωνα που έμπλεξε γιατί προσπαθούσε να ζήσει τη ζωή του με διαφορετικό τρόπο. Ο εσωτεριστής ήταν επικίνδυνη δουλειά κι αν κάποιος δεν ήταν προσεκτικός υπήρχε ο κίνδυνος να καταλήξει καμμένος σε έναν στύλο. Σήμερα έχει εξαφανιστεί ο θανάσιμος κίνδυνος. Τουλάχιστον στη Δύση μπορούμε να σκεφτούμε και να ζήσουμε τις ζωές μας, σχεδόν όπως επιθυμούμε. Ωστόσο και ο σύγχρονος εσωτεριστής αντιμετωπίζει κινδύνους, αυτοί έχουν γίνει όμως πιο εκλεπτυσμένοι και έξυπνοι, και παρότι δεν απειλούν πια τις ζωές μας, απειλούν τις ψυχές μας, κάτι που πιθανά είναι χειρότερο. Κάποιοι από αυτούς τους κινδύνους αποτελούν μορφές αυτού που αποκαλώ «Ακολουθώντας το Βιβλίο». 

Ακαδημαϊκός Εσωτερισμός 

Ένας τρόπος ακολουθίας του βιβλίου είναι η επαγγελματοποίηση του εσωτερισμού. Για να ξεκαθαρίσω αυτό που λέω επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω σαν παράδειγμα αυτό που συνέβη στη φιλοσοφία. 

Αυτό που αποκαλούμε Δυτική φιλοσοφία δεν ξεκίνησε από ένα κείμενο, αλλά από ένα παράδειγμα. Όχι μακριά από εδώ, 23 αιώνες πριν, ο Σωκράτης, ένας πραγματικά φωτισμένος άνθρωπος, ήταν ζωντανός και ενεργός. Δεν μας άφησε γραπτά καθώς ήταν πολύ απασχολημένος ζώντας τη φιλοσοφία του. Εγκαθίδρυσε τη Δυτική φιλοσοφία όχι γράφοντας, αλλά εμπνέοντας τους ακόλουθούς του με το παράδειγμα της προσωπικής του αναζήτησης για την αλήθεια και την αυτογνωσία, κάτι που διατήρησε με θάρρος ακόμα και μέχρι το θάνατό του. Η ζωή του ήταν οι διδασκαλίες του και αυτό που έζησε ήταν η φιλοσοφία του. Δεν χρειάστηκε να αφήσει κανένα διδακτικό κείμενο ή ηθικό κώδικα. Το να ακολουθήσεις το παράδειγμά του δε σήμαινε να σπουδάσεις μία θεωρία, αλλά να τον μιμηθείς κάνοντας μία φιλοσοφημένη ζωή, μία εσωτερική αναζήτηση, μία ενδοσκόπηση. Η φιλοσοφία, «η αγάπη για τη σοφία», ήταν αρχικά κάτι συναφές με την πρακτική σοφία με συνέπειες, μία «τεχνογνωσία» που συνεισέφερε στην ευζωία. Η φιλοσοφία επινοήθηκε ως η απόλυτη τεχνική «αυτο-βοηθείας». 

Αυτή η έννοια της φιλοσοφίας όμως είναι πολύ διαφορετική από την πειθαρχία που διδάσκεται και εξασκείται στα σύγχρονα πανεπιστήμιά μας. Όπως λέει και ο Ντέιβιντ Θορό στον «Γουόλντεν» του: 

«Στις μέρες μας υπάρχουν καθηγητές φιλοσοφίας, όχι όμως φιλόσοφοι. Ναι, είναι αξιοθαύμαστο να την διδάσκεις γιατί κάποτε ήταν αξιοθαύμαστο να την ζεις.» 

Το να είσαι σήμερα φιλόσοφος σημαίνει την εμπλοκή σου με μία διανοητική δραστηριότητα, αλλά τίποτα παραπάνω. Σου είναι αρκετό να σπουδάσεις, να γράψεις και να διδάξεις το θέμα σε ένα πανεπιστήμιο χωρίς να απαιτείται η άσκηση κάποιου ιδιαίτερου τρόπου ζωής. 

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στον εσωτερισμό, ο οποίος αναγνωρίζεται τώρα ως ένα ακαδημαϊκό πεδίο που μπορεί να σπουδασθεί σε ένα πανεπιστήμιο. Σήμερα, υπάρχουν τακτικοί καθηγητές αφοσιωμένοι στη μελέτη της εσωτερικής παράδοσης, διεθνή συνέδρια, περιοδικά, ακαδημαϊκά βιβλία και κάθε άλλο παρελκόμενο ενός ακαδημαϊκού θέματος. Αυτό δεν είναι κάτι κακό ή νέο. Πάντα υπήρχε μία «ακαδημαϊκή « τάση μέσα στην εσωτερική παράδοση και η Θεοσοφία έχει συνεισφέρει εκτενώς σε αυτή τη πλευρά του εσωτερισμού. Έχουμε μέχρι και μία «Θεοσοφική ποικιλία». 

Υπάρχει όμως ένας κίνδυνος. Πολλοί αναζητητές με ακαδημαϊκό τρόπο σκέψης, τείνουν να συγκεντρώνονται υπερβολικά στη μελέτη του εσωτερικού και αρχίζουν να παίρνουν περισσότερο σοβαρά το σώμα των κειμένων, ξεχνώντας ότι τα εσωτερικά κείμενα εν τέλει, είναι απλά χάρτες, εξυπηρετικές συσκευές που έχουν σκοπό να μας βοηθήσουν να ζήσουμε μία ειδική ζωή, να μας βοηθήσουν να εισέλθουμε πρακτικά σε μία συγκεκριμένη κατάσταση του νου. 

Τα πνευματικά και εσωτερικά κείμενα είναι σημαντικά και η σπουδή τους βοηθά πολύ καθώς χρειαζόμαστε χάρτες που θα μας καθοδηγήσουν στην πνευματική μας αναζήτηση. Ωστόσο όταν ο χάρτης μπερδεύεται με τη διαδρομή και η ανάγνωση του χάρτη με το ταξίδι αυτό καθαυτό, τότε τα κείμενα γίνονται η προτεραιότητα και η άσκηση της εσωτερικής ζωής ξεχνιέται. 

Το αποτέλεσμα είναι εσωτεριστές που δεν ασκούν τον εσωτερισμό, σχεδόν με τον ίδιο τρόπο που οι φιλόσοφοι δεν ζουν μία φιλοσοφία. Όπως και η φιλοσοφία, έτσι και ο εσωτερισμός διατρέχει τον κίνδυνο να γίνει μία καθαρά πνευματική και στείρα δραστηριότητα χωρίς καμία σχέση με την άσκηση ή την εμπειρία.

Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο «παίζεται» ο εσωτερισμός στο πανεπιστημιακό περιβάλλον με απροσδόκητες συνέπειες. Οι επικρατούσες ακαδημαϊκές απόψεις είναι ριζωμένες στη μεταμοντέρνα θέαση του κόσμου που είναι προεξέχουσα στα πανεπιστήμιά μας και σε μετωπική σύγκρουση με την εσωτερική θέαση και συνιστούν μία εκ προοιμίου κρίση στο περιεχόμενό της. Ο εσωτερισμός θεωρείται καθαρά ως ένα ακαδημαϊκό κατασκεύασμα για συγκεκριμένο σκοπό, κάτι που «παράγεται» αυθαίρετα από κοινωνικά φαινόμενα στα οποία ο εσωτερισμός δεν έχει μία δική του ύπαρξη και δεν έχει καμία σχέση με υψηλότερη γνώση. Στις μέρες μας το πανεπιστημιακό περιβάλλον θεωρεί ανεπιθύμητη τη προσέγγιση ακαδημαϊκών, όπως οι, Χένρι Κόρμπιν, Μιρτσέα Ελιάντι, Τζόζεφ Κάμπελ, Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, που θεώρησαν τις έρευνές τους ως ισχυρές εναλλακτικές λύσεις στις καθιερωμένες θρησκείες και διαμόρφωσαν ένα αντίθετο κίνημα, ενάντια στην «απογοήτευση του κόσμου» που προέρχεται από τις υλιστικές φιλοσοφίες. Σε αντίθεση με αυτούς τους θρυλικούς ακαδημαϊκούς, το σύγχρονο πανεπιστημιακό περιβάλλον μειώνει την εσωτερική παράδοση σε μία ομάδα κειμένων, σε μία μορφή λογοτεχνίας, σε μία ενασχόληση της πολυθρόνας με κανένα ενδιαφέρον για τις πραγματικές εμπειρίες με τις οποίες σχετίζεται το εσωτερικό κείμενο. 

Βρίσκω αυτή τη μεταμοντέρνα συμπεριφορά πολύ προβληματική γιατί είναι ένα μάταιο όραμα ζωής, χωρίς αξία, και ενάντια στο λαμπρό όραμα που προασπίζεται η εσωτερική παράδοση. Σας διαβεβαιώνω πως δεν επιχειρηματολογώ ενάντια στην ανάγκη για διάβασμα, μελέτη ή γραφή, αλλά χρειάζεται να προχωρήσουμε «πέρα από το βιβλίο» και να αποφύγουμε να μας απασχολεί τόσο πολύ η ακαδημαϊκή πλευρά της εσωτερικής παράδοσης που μπορεί να μας πετάξει έξω από το μονοπάτι μίας πραγματικά εσωτερικής ζωής. 

Έχοντας δίκιο 

Υπάρχει όμως κι ένας άλλος κίνδυνος που αντιμετωπίζουμε σήμερα και είναι επίσης στενά συνδεδεμένος με την «ακολουθία του βιβλίου». Γι’ αυτό επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με μία μικρή ιστορία. Λίγο καιρό πριν συζητούσα με έναν φίλο, έναν ταγμένο μαρξιστή. Διαφωνούσαμε έντονα και αυτός προσπαθούσε να με κάνει να δω τις αλήθειες του διαλεκτικού υλισμού, όμως δεν με έπειθε. Εκτός από το να γίνεται όλο και πιο έντονη, η συζήτηση δεν παρουσίαζε καμία πρόοδο. Τότε τον ρώτησα: Αυτές οι ιδέες σου, τι κάνουν στη ζωή σου; Πρακτικά, πως ο τρόπος που σκέπτεσαι αλλάζει τον τρόπο που ζεις τη ζωή σου; Πως σε ενδυναμώνει το όραμα που έχεις εσύ για τη ζωή; Και το πιο σημαντικό, σκεπτόμενος με αυτό τον τρόπο, τι είδους ελπίδα, ενθουσιασμό και έμπνευση, σου προσφέρει η διδασκαλία αυτή ώστε να ζεις τη ζωή σου με ένα καλύτερο και πιο πλήρη τρόπο; Δεν είχε απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα. Αντίθετα, μου είπε ότι έχανα το νόημα. Το νόημα, σύμφωνα με τον φίλο μου, ήταν ότι αυτή η άποψη ήταν διανοητικά πιο κοντά στην αλήθεια, κι έτσι ήξερε ότι αυτή η θεωρία για τον κόσμο ήταν «καλύτερη», πιο κοντά στη πραγματικότητα, και ότι ακόμα κι αν όλο το πράγμα ήταν αρκετά καταθλιπτικό, δίχως άλλο το να γνωρίζει ότι είχε δίκιο, του ήταν αρκετό. 

Δεν ξέρω τώρα αν αυτό σας ακούγεται οικείο, αλλά εγώ βρίσκω αυτού του είδους τη συμπεριφορά σχεδόν παντού. Η ανάγκη για τη βεβαιότητα, για το να «έχεις δίκιο» και ειδικότερα να έχεις δίκιο επειδή υπάρχει ένα βιβλίο με «την αλήθεια μέσα του», είναι μία πολύ κοινή συμπεριφορά. Αυτή η συμπεριφορά συναντάται επίσης μεταξύ των εσωτεριστών και των θεόσοφων. Πράγματι σε αυτό το σημείο υπάρχει ένας «Θεοσοφικός δογματισμός». Στο τέλος, το χαρακτηριστικό απόφθεγμα της Θεοσοφικής Εταιρείας είναι «Δεν υπάρχει Θρησκεία, Ανώτερη από την Αλήθεια», και φυσικά κάποιοι Θεόσοφοι το βρήκαν όλο γραμμένο. 

Θεωρώ απαραίτητο να θέτουμε στον εαυτό μας αυτά τα ερωτήματα και να σιγουρευόμαστε ότι έχουμε μία απάντηση: Τι κάνουν στις ζωές μας οι ιδέες μας; Πρακτικά, πως η σκέψη μας αλλάζει τον τρόπο που ζούμε τη ζωή μας; Πως μας ενδυναμώνει η φιλοσοφία μας; Και το σημαντικότερο, τι είδους ελπίδα, ενθουσιασμό και έμπνευση μας προσφέρει αυτή η διδασκαλία ώστε να ζούμε μία καλύτερη και πληρέστερη ζωή;

ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΣ 

Η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ γνώριζε αυτούς τους κινδύνους πολύ καλά. Θεώρησε απαραίτητο να μας προειδοποιήσει ότι: 

«Πέρα από μία συγκεκριμένη, υψηλά διανοητική και εξυψωμένη κατάσταση του νου, κατά την οποία ο Άνθρωπος γίνεται ένα με τον ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΌ ΝΌΥ, δεν μπορεί να πάρει τίποτα εκτός από σχετική αλήθεια, ή αλήθειες, από οποιαδήποτε φιλοσοφία ή θρησκεία.» (Helena Petrovna Blavatsky, `What is Truth?' Lucifer I.6 (1888), pp. 425_433.) 

Αυτό που μας λέει η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ είναι ότι είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε σαν σχετικιστές; Δεν νομίζω.  

Ένα όραμα για το λαμπρό μας μέλλον 

Πρώτα απ’ όλα σε αυτό το παράθεμα η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ μας υπενθυμίζει την ύπαρξη μίας «συγκεκριμένης, υψηλά διανοητικής και εξυψωμένης κατάστασης του νου, κατά την οποία ο Ανθρωπος γίνεται ένα με τον ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΌ ΝΌΥ». Έχουν δοθεί πολλές ονομασίες σε αυτή τη κατάσταση, αλλά δεν είναι αυτές που έχουν σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι μία πραγματικότητα με σάρκα και οστά, εδώ και τώρα, πρακτικά. Αυτό είναι ένα σπουδαίο όραμα γεμάτο από ελπίδα, ένα όραμα για ένα λαμπρό μέλλον στο οποίο ανοίγονται αμέτρητα διαφορετικά ενδεχόμενα ζωής. Για εμένα αυτός είναι ο στόχος, ο σκοπός του εσωτερικού ταξιδιού, ρεαλιστικά και χειροπιαστά. Δεν υπάρχει τίποτε σημαντικότερο από αυτό, τίποτα δεν έχει μεγαλύτερη προτεραιότητα από την επίτευξη αυτής της κατάστασης του νου. 

Η πιθανότητα μιας ζωής μέσα σε μία υπέρτατη κατάσταση συνειδητότητας δεν είναι απλά μία θεωρία ή θέμα μίας διδασκαλίας. Εχουμε παραδείγματα ανθρώπων που έχουν ζήσει σε αυτή τη κατάσταση συνειδητότητας. Αυτό είναι ένα πρώτο στοιχείο του να «ακολουθείς το παράδειγμα», γιατί αν πραγματικά πιστέψουμε αυτό που μας δείχνουν αυτά τα παραδείγματα, τότε μπορούμε να ζήσουμε τις ζωές μας με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο. Δεν είναι το ίδιο να ζούμε τη ζωή με τη σκέψη ότι η διαφώτιση είναι μόνο μία θεωρητική διδασκαλία, με το να την ζούμε με τη σκέψη ότι είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί, κάτι που μπορεί να συμβεί και σε εμάς, εδώ, τώρα, ρεαλιστικά, χειροπιαστά, στα σώματά μας, και ότι μπορούμε να προοδεύσουμε προς αυτόν τον στόχο, αυτήν ακριβώς τη στιγμή! Οι άνθρωποι που έχουν επιτύχει αυτή τη κατάσταση συνειδητότητας, και από τους οποίους πολλοί περπατούν στη γη αυτή τη στιγμή, επιμένουν ότι έτσι είναι. Επιπλέον, λένε ότι κάποτε ζούσαν στην κατάσταση συνειδητότητας που είναι κοινή με αυτήν της συνηθισμένης μας εμπειρίας, αλλά μέσω άσκησης και εμμονής πέτυχαν «μία συγκεκριμένη, υψηλά διανοητική και εξυψωμένη κατάσταση του νου, κατά την οποία ο Ανθρωπος γίνεται ένα με τον ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΌ ΝΌΥ.» 

Κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους αποκαλούνται «Διδάσκαλοι». Ανθρωποι που έχουν φτάσει μακριά στο μονοπάτι της εξέλιξης. Και κάποιοι από αυτούς έχουν αφήσει καταγραφές των εμπειριών τους και των οραμάτων τους με σκοπό να δείξουν σε εμάς τους υπόλοιπους, αυτό που είμαστε προορισμένοι να γίνουμε. Μπορεί να μην τους καταλαβαίνουμε, αλλά η γνώση της ύπαρξής τους και της πιθανότητας να γίνουμε κι εμείς σαν αυτούς, είναι το πρώτο βήμα που μας φέρνει πιο κοντά σε αυτή τη κατάσταση του νου. Διαφορετικά, ποιο είναι το νόημα όλης αυτής της κουβέντας για τους διδασκάλους, αν όχι το να κάνει απτή τη πιθανότητα να γίνουμε σαν αυτούς; Πιστεύω ότι αυτοί οι διδάσκαλοι δεν θέλουν να λατρεύονται, ή να προκαλούν αφοσίωση, πιστεύω ότι σκοπός τους είναι να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των πεπραγμένων τους. 

Έτσι, η ρεαλιστική ερώτηση είναι, ΠΩΣ μπαίνουμε σε αυτή την υψηλά διανοητική και εξυψωμένη κατάσταση του νου; Τι μπορούμε να κάνουμε; Όχι όμως θεωρητικά, ως μία μακρινή πιθανότητα, αλλά πραγματικά, πρακτικά, εδώ και τώρα. 

Μία εξευγενισμένη τέχνη του να έχεις άδικο 

Αρχικά, υπάρχει η ανάγκη να αποκτήσουμε κάποια θεωρητική γνώση. Υπάρχει κάποια ανάγκη να μελετήσουμε, αλλά πρόκειται για μελέτη με έναν πρακτικό στόχο, όχι με σκοπό να «έχουμε δίκιο» ή να φιλοσοφούμε ατέρμονα πάνω σε λεπτοφυή θεωρητικά στοιχεία. Οι πνευματικές θεωρίες και οι διδασκαλίες υπάρχουν για να μας βοηθήσουν στο πλάνο της προσωπικής μας μεταμόρφωσης. Ο σημαντικότερος σκοπός του υλικού του εσωτερισμού είναι κυρίως πρακτικός: να αναπτύξουμε στους εαυτούς μας αυτή τη κοσμική συνειδητότητα, να μπορέσουμε να γίνουμε ένα διαφορετικό ανθρώπινο ον. Η γνώση που χρειαζόμαστε είναι πρακτική, σε πλήρη σχέση με την άσκηση. 

Η πολλή θεωρητική γνώση μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα στον τρόπο που περιέγραψα πριν. Υπάρχει όμως κι ένα επιπλέον στοιχείο που θέτει σε αμφισβήτηση την αξία που έχει η πολλή θεωρία. Όση γνώση κι αν συσσωρεύσουμε, ασχέτως του προορισμού της, θα αποδειχθεί λανθασμένη από τη στιγμή που θα εισέλθουμε σε μία υψηλότερη κατάσταση συνειδητότητας. Πράγματι, το ένα πράγμα στο οποίο συμφωνούν όσοι άνθρωποι έχουν εμπειριώσει ποτέ την κοσμική συνείδηση, είναι ότι μπαίνοντας σε αυτή τη κατάσταση θα καταστραφούν όλες οι συνήθεις αντιλήψεις μας, οτιδήποτε σκεπτόμασταν σχετικά με αυτή τη κατάσταση θα αλλάξει, απλά επειδή όλες οι κατηγορίες της σκέψης μας θα είναι διαφορετικές. Ολες οι αγαπημένες μας θεωρίες, διδασκαλίες και φιλοσοφίες, άσχετα με το πόσο λογικές, όμορφες, υψηλές ή λεπτοφυείς ήταν, θα αποδειχθούν μεροληπτικές. Η είσοδος σε αυτή τη κατάσταση θα προκαλέσει τις ηθικές μας αρχές. Ο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο θα έχει αλλαχθεί για πάντα και θα βρεθούμε να ζούμε σε έναν διαφορετικό. Εάν δεν έχουμε εμπειριώσει αυτή τη κατάσταση, με όση εξυπνάδα ή μεγαλοφυΐα και αν δομήσουμε το όραμά μας, θα είναι μοιραία μεροληπτικό, κατατετμημένο, και απλά λανθασμένο. 

Το ίδιο συμβαίνει ακόμα και στη περίπτωση των θεωριών που έχουν διατυπωθεί από ανθρώπους που ζουν σε μία τέτοια κατάσταση. Αυτό είναι το δεύτερο σημείο στο παράθεμα της Μαντάμ Μπλαβάτσκυ, που λέει ότι «δεν μπορούμε να πάρουμε τίποτα εκτός από σχετική αλήθεια, ή αλήθειες, από οποιαδήποτε φιλοσοφία ή θρησκεία». Όπως και ο Λάο-Τζου έγραψε, μόλις στο πρώτο εδάφιο του Τάο Τε Τσινγκ: «Το Τάο που μπορεί να ειπωθεί δεν είναι το αιώνιο Τάο. Το όνομα που μπορεί να ονομαστεί δεν είναι το αιώνιο όνομα.» 

Ακριβώς επειδή η «αλήθεια» δεν μπορεί να γραφτεί πρέπει να είμαστε ανεκτικοί σε διαφορετικές απόψεις και να αναπτύξουμε μια πιο εκλεπτυσμένη και ευέλικτη αίσθηση της αλήθειας που μπορεί να υποστηρίξει την έρευνά μας για μία υψηλότερη κατάσταση συνειδητότητας. Μία αίσθηση τέτοιου είδους αναπτύχθηκε στην αρχή του εικοστού αιώνα από ένα αδελφό Αμερικανό Θεόσοφο. Το όνομά του ήταν Γουίλιαμ Τζέιμς (1842-1910) και μπορεί να τον γνωρίζετε ως τον συγγραφέα του έργου «Οι Ποικιλίες της Θρησκευτικής Εμπειρίας» (1902) (1) Ο Τζέιμς αποκαλούσε την δική του φιλοσοφία περί αλήθειας «πραγματισμό» και είναι μία άποψη που εκλαμβάνει σοβαρά την ελπίδα και συνδυάζει δύο ιδέες: Αρχικά την ιδέα ότι οι πραγματικότητες που οικειοποιούμαστε είναι πολλές, ότι «ο κόσμος στον οποίο ζούμε υπάρχει διάχυτος και διανεμημένος». Δεν υπάρχει κανένας μοναδικός τρόπος να υπάρχουν τα πράγματα, κι έτσι ο κόσμος είναι πολυσθενής και όχι μονοσθενής [ΣτΜ: στο αγγλικό κείμενο χρησιμοποιείται ο όρος pluriverse εννοώντας την αίσθηση ότι υπάρχουν πολλαπλές οντολογίες ή κόσμοι και ο ομιλητής τονίζει την αντίθεση με την λέξη universe]. 

Από την άλλη, συνδυάζει την ιδέα ότι εμείς οι άνθρωποι κάνουμε αποφασιστικές συνεισφορές σε αυτό το πολυσθενές σύμπαν, ότι «ο κόσμος είναι πραγματικά σφυρηλατήσιμος, περιμένοντας να λάβει τη τελική του μορφή στα χέρια μας». Αυτό που είναι ο κόσμος, εξαρτάται από τις ενεργές μας συνεισφορές, τα ενδιαφέροντα και τους σκοπούς μας. 

Η πραγματιστική αλήθεια μας λέει ότι είμαστε ικανοί να δημιουργήσουμε καλύτερους κόσμους και εαυτούς, ισχυρίζεται ότι ένα καλύτερο μέλλον είναι δυνατό, ότι αυτό αποφασίζεται από εμάς τους ίδιους και δημιουργείται από τη δική μας προσπάθεια. Η φιλοσοφία αυτή επικεντρώνεται σε αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να επισπεύσουμε την πρόοδό μας και προτείνει μία άποψη της αλήθειας σχετική με τις διαδικασίες μέσω των οποίων απελευθερωνόμαστε. Η αλήθεια χαρακτηρίζει την δύναμή μας, την επιτυχία μας, την εργασία μας. Ο πραγματισμός θεωρεί ότι οι αληθινές πίστεις συντηρούνται από την θρεπτική ενέργεια που τους προσφέρουμε. Ο πραγματισμός μετακινεί το κέντρο ενδιαφέροντος της φιλοσοφίας στις διαφορές που έχουμε εμείς οι άνθρωποι. Η ελπίδα είναι η ψυχική διάθεση μέσω της οποίας προσδοκούμε να επιφέρουμε αλλαγές. Αυτή η κατανόηση της αλήθειας έρχεται σε αντίθεση με τις επί μακρόν ισχύουσες αναζητήσεις για βεβαιότητα, για τη κατάσταση του να «έχεις δίκιο» που διακατέχει τη φιλοσοφία, τη πνευματικότητα και την εσωτερική παράδοση σε όλο τον νεωτερισμό. Η πραγματιστική αλήθεια δεν είναι ένα χαρακτηριστικό μίας ιδέας, δεν είναι μία πιστή αναλογία της πραγματικότητας, αλλά η πραγματική ανθρώπινη δράση σε μία δυνατή φάση. 

Ασκώντας τη πνευματικότητα 

Αν εφαρμοστεί ο πραγματισμός στο εσωτερικό όραμα, τότε θα σημαίνει ότι εάν θέλουμε κοσμική συνειδητότητα πρέπει να την επιδιώξουμε. Δεν είναι κάτι που «απλά θα συμβεί» ως επιβράβευση για κάτι και χωρίς την συμμετοχή μας, μέσω της διαμεσολάβησης ενός Θεού, των διδασκάλων, μία κρυμμένη ενέργεια ή οτιδήποτε άλλο. Πρακτικά δεν πρέπει να περιμένουμε παθητικά αλλά να ερευνήσουμε ενεργά. Λέγεται ότι ο Θεός προσφέρει το Μεγαλείο Του σε αυτούς που είναι προετοιμασμένοι για αυτό, ή σύμφωνα με ένα Βουδιστικό ρητό: ｫόταν ο μαθητής είναι έτοιμος ο δάσκαλος εμφανίζεταιｻ. Ετσι πρέπει να είμαστε έτοιμοι και προετοιμασμένοι για αυτό, αλλιώς μπορεί να χάσουμε εντελώς το ταξίδι (2). Για να είμαστε προετοιμασμένοι πρέπει να αναπτύξουμε πνευματικές δεξιότητες. Η εσωτερική αναζήτηση είναι μία τέχνη, η εσωτερική ζωή είναι ένα μονοπάτι που πρέπει να περπατηθεί και όχι να συζητηθεί. Σε αυτό δεν υπάρχει κανένα μυστικό, καμία κρυμμένη «αλήθεια». Αυτό που πρέπει ναγίνει είναι άσκηση. 

Ασκηση σε τι; Τα καλά νέα είναι ότι, ακόμα κι αν η κατάσταση της κοσμικής συνειδητότητας δεν μπορεί να περιγραφεί, αυτά που χρειάζεται να γίνουν για να αρχίσει η πρακτική άσκηση μπορούν να εξηγηθούν απλά και καθαρά. Και αυτό είναι κάτι που γίνεται επανειλημμένως από αμνημονεύτων χρόνων. Αν και θα μπορούσα να αναφέρω πολλά παραδείγματα αυτού του είδους οδηγιών, θα σας δώσω ένα που είμαι σίγουρος ότι γνωρίζετε πολύ καλά. 

Πιθανά μία από τις καλύτερες περιγραφές όσων χρειάζεται να γίνουν πρακτικά βρίσκεται συμπυκνωμένη στο πολύ σύντομο έργο του Πατάντζαλι «Γιόγκα Σούτρας». Απλοποιώντας λίγο τις οδηγίες αυτές με πιο ξεκάθαρους όρους, μπορούμε να ακολουθήσουμε τις εξής συμβουλές: 

- Να ασκούμαστε σε έναν καθαρό και υγιή τρόπο ζωής, ταιριαστό στους καιρούς μας και στο τόπο μας. 

- Να ασκούμαστε στη φροντίδα ενός υγιούς και σε λογικά πλαίσια καλοσχηματισμένου σώματος, ακολουθώντας μία δίαιτα που ταιριάζει στον προσωπικό μας τύπο, με επαρκή παροχή τροφής, νερού, ήλιου και  αέρα. 

- Να ασκούμε μία σταθερή και ειρηνική εσωτερική κατάσταση, απαλλαγμένοι από συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις, κάτι που δεν είναι δυνατόν εάν σκοτώνουμε, λέμε ψέματα, κλέβουμε, μπλέκουμε σε προβλήματα, κλπ. Άρα υπάρχει η ανάγκη να ζούμε πάνω σε ένα ηθικό πρότυπο. 

- Να μάθουμε να υιοθετούμε μία άνετη φυσική στάση σώματος που μπορούμε να κρατάμε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. 

- Να ασκούμαστε σε τακτικές και βαθιές αναπνοές που αποτελούν το πρώτο βήμα στην άσκηση της συγκέντρωσης. 

- Να ασκούμαστε σε μακρές χρονικές περιόδους συγκέντρωσης. 

- Η συνέχιση της άσκησης της συγκέντρωσης θα γίνει βαθύτερη ώστε να γίνει διαλογισμός. 

- Εάν αυτή η πειθαρχία διατηρηθεί με υπομονή και θέρμη, μέρα με τη μέρα, η άσκηση του διαλογισμού θα οδηγήσει τελικά στη Κοσμική Συνειδητότητα. 

Αυτές οι σχετικά απλές οδηγίες μπορούν και έχουν, επεξεργασθεί ασταμάτητα με λεπτομέρεια, διακοσμηθεί με κάθε είδους θεωρία, αιτιολογηθεί, συζητηθεί και εμπλακεί σε όλα τα είδη επιπλήξεων και προειδοποιήσεων. Μας έχουν πει ότι χρειαζόμαστε ένα διδάσκαλο, ότι αυτές οι διδασκαλίες δε δίνονται ελεύθερα και δωρεάν, ότι χρειαζόμαστε το κατάλληλο κάρμα, ή τα κατάλληλα «γονίδια», ή ένα ειδικό ταλέντο που έχει κτισθεί μετά από διάφορες μετεμψυχώσεις κλπ. Έχουν γραφτεί τόσα πολλά σχετικά, έχει γίνει τόση πολλή ανάλυση και αιτιολόγηση, που ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα, είναι ότι έχουμε πάρα πολύ υλικό να εμποδίζει το δρόμο μας, πάρα πολλά πράγματα που «πρέπει να διαβάσουμε» που μας αποτρέπουν από το να περάσουμε στη πραγματική δράση. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να σταματήσουμε να ψάχνουμε για βεβαιότητα, να σταματήσουμε να φοβόμαστε ότι κάτι μπορεί να πάει λάθος, και χρησιμοποιώντας τη πραγματιστική προσέγγιση, να αρχίσουμε απλά να εξασκούμαστε! 

Δεν επιχειρηματολογώ ενάντια στην ορθότητα πολλών από όσα λέγεται ότι χρειάζονται για να επιτύχουμε μία υψηλότερη κατάσταση συνειδητότητας, αλλά πρέπει να αρχίσουμε να ετοιμαζόμαστε. Η εξάσκηση και η ανάπτυξη «πνευματικών δεξιοτήτων» είναι ο τρόπος κτισίματος του σωστού κάρμα, της εύρεσης του διδασκάλου, ακόμα και της αλλαγής των γονιδίων μας. Αυτό λένε και οι σύγχρονες γνωστικές σπουδές, η επιστήμη του εγκεφάλου και η μελέτη της τελειότητας και της υψηλής αποδοτικότητας: μέσω της ενσυνείδητης άσκησης ο νους και το σώμα μας μπορούν να μεταμορφωθούν ριζικά. Εχει παγιωθεί ότι οι εγκέφαλοί μας έχουν μία θαυμαστή πλαστικότητα και ότι είναι μέσω της ενσυνείδητης άσκησης που σχετικές δομές μέσα τους αναπτύσσονται. Οι εγκέφαλοί μας πραγματικά μεταμορφώνονται μέσω της άσκησης. Είναι μέσω αυτής που κάποια κοιμώμενα γονίδια στα κύτταρά μας αφυπνίζονται. Αυτό είναι το νόημα της πνευματικής αλχημείας, ότι μέσω «προσευχής και εργασίας» μπορούμε να μεταμορφώσουμε το σώμα και τον νου μας. 

Γνωρίζουμε πως στη περίπτωση της επιστήμης, της τέχνης ή των αγωνισμάτων «η άσκηση φέρνει τη τελειότητα», το ίδιο ισχύει και με τις πνευματικές δραστηριότητες. Η ανάπτυξη νοητικών δεξιοτήτων δεν διαφέρει στοιχειωδώς από την ανάπτυξη οποιουδήποτε άλλου είδους δεξιότητας. Κανένας πρωταθλητής στο τένις, ιδιοφυής επιστήμονας ή εμπνευσμένος καλλιτέχνης, δεν έγινε σπουδαίος διαβάζοντας. Απαιτείται πάντα εξειδικευμένη άσκηση. Το ίδιο και για τον πνευματικό αναζητητή. Οχι μόνο ασυλλόγιστη επανάληψη, όχι μόνο ανάγνωση ή πνευματική συζήτηση. Όπως οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα, ο εσωτερισμός πρέπει να βιώνεται και να ασκείται. Δηλώνοντας εσωτεριστές και διαβάζοντας εσωτερικά κείμενα δεν θα μεταμορφωθούμε. Δεν θυμάμαι, σας ανέφερα ότι πρέπει να εξασκούμαστε;

ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 

Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά τα παραδείγματα που έχουμε από ανθρώπους που έχουν βιώσει τη Κοσμική Συνειδητότητα μπορούμε να επιβεβαιώσουμε αυτή την ανάγκη εξάσκησης. Αυτό που μας δείχνουν οι ζωές των πνευματικών διδασκάλων είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι εξασκούνταν εντατικά πριν εισέλθουν σε υπέρτατα επίπεδα συνειδητότητας. Μπορεί να μην αποκαλούν τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονταν ως «άσκηση», αυτό όμως έκαναν. Και είναι αυτό που εγώ αποκαλώ «να ακολουθείς το παράδειγμα». Να ακολουθείς το δικό τους παράδειγμα, να κάνεις αυτό που έκαναν, όχι αντιγράφοντας, αλλά προσπαθώντας να ακολουθήσετε την αρχή που οδήγησε την δράση τους: την εμμονή και απόλυτη αφοσίωση στη πνευματική τους αναζήτηση. Η μοντελοποίηση των διδασκάλων και δασκάλων είναι αυτό που αποκαλώ «πρακτικός εσωτερισμός». Το να ακολουθείς το παράδειγμα δεν είναι μόνο η ανάγνωση όσων αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να έγραψαν, ή μια απλή επανάληψη όσων έκαναν (όπως η πλήρη αντιγραφή της ζωής τους), αλλά το να τους κάνεις πρότυπα. Να ακολουθείς το παράδειγμα της βίωσης μιας ζωής με τη βεβαιότητα ενός υψηλότερου ανθρώπινου πεδίου, ενός οράματος των δυνατοτήτων και να δρας προς αυτά. Το να ακολουθείς το παράδειγμα είναι να γίνεις ενεργός, ασκώντας την ενδοσκόπηση, κάνοντας διαλογισμό και ερευνώντας με αποφασιστική εμμονή.  

Πάρτε για παράδειγμα τη Μαντάμ Μπλαβάτσκυ. Τι ζωή! Ηταν πρακτικά μέσα στον εσωτερισμό από την πρώτη ημέρα. Ασκούταν καθημερινά. Οταν ήταν απαραίτητο είχε ξεκινήσει απίστευτα ταξίδια σε αναζήτηση ακόμα πιο πρακτικής άσκησης. Δεν αμφέβαλλε ή σταμάτησε για να σκεφτεί τους φυσικούς κινδύνους. Τέτοιο είναι το παράδειγμα της εσωτερικής ζωής. Η ζωή της ήταν ζωή αναζήτησης για την αλήθεια και δεν την έζησε μέσα σε μία βιβλιοθήκη. Πέτυχε όσα πέτυχε γιατί ασκούνταν, κρατώντας σταθερά στον νου της το όραμα μιας εξυψωμένης κατάστασης συνειδητότητας. Η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ αποτελεί ένα παράδειγμα πρακτικού εσωτεριστή, ζώντας μία εσωτερική ζωή. Είναι ένα παράδειγμα όπως ο Σωκράτης: για εμένα αυτό που μετράει, δεν είναι τόσο τα γραπτά της, αλλά η αφοσίωσή της στο να ζει ολοκληρωτικά μέσω της εσωτερικής φιλοσοφίας.  

Ετσι λοιπόν, ακολουθώντας το βιβλίο ή το παράδειγμα; Και τα δύο λοιπόν! Σας προτείνω να πάρετε την Μυστική Δοξασία, ή οποιοδήποτε βιβλίο σας εμπνέει, ως βοήθημα για να καταπιαστείτε πρακτικά με τη ζωή. Ως τη καταγραφή του πρακτικού μονοπατιού που ακολούθησε ο άνθρωπος που το έγραψε. Οχι σαν κείμενα «αλήθειας» αλά μάλλον σαν ταξιδιωτικούς οδηγούς, σαν εργαλεία και σαν παραδείγματα για το πώς είναι δυνατόν να ζήσουμε τις ζωές μας, σαν όργανα για να δημιουργήσετε ένα υψηλότερο όραμα για αυτό που μπορούν να γίνουν οι άνθρωποι. Για να διαβάζετε πίσω από τις γραμμές και να ενθουσιάζεστε, να εμπνέεστε από το πνεύμα τους και να βρίσκετε σε αυτά το κίνητρο για να εμπλακείτε σε μία αφοσιωμένη, έντονη, γεμάτη νόημα και δεσμευμένη πνευματική άσκηση στην αναζήτηση αυτής της υψηλά πνευματικής και εξυψωμένης κατάστασης του νου, κατά την οποία ο Άνθρωπος γίνεται ένα με τον ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΟ ΝΟΥ. 

1. Αν και κάποιοι οπαδοί του Τζέιμς ανέπτυξαν αργότερα τη φιλοσοφία του με πιο σχετικιστικούς τρόπους, ο πραγματισμός που ο Τζέιμς υπερασπίστηκε ήταν σχεδιασμένος να υποστηρίξει μία θρησκευτική ζωή. Για παράδειγμα, στο έργο «Οι Ποικιλίες της Θρησκευτικής Εμπειρίας», ο Τζέιμς παρατηρεί ότι η θρησκευτική εμπειρία είναι «μεταξύ των πιο σημαντικών βιολογικών λειτουργιών της ανθρωπότητας», που μας συνδέει με μία μεγαλύτερη, ή και ακόμα περισσότερο, πραγματικότητα, «σε μία εξ’ ολοκλήρου διαφορετική διάσταση ύπαρξης από τον λογικό και απλά κατανοητό κόσμο», και αυτά τα μυστικιστικά πεδία είναι «παράθυρα μέσω των οποίων ο νους ατενίζει έναν πιο εκτενή και περιεκτικό κόσμο». 

2. Ή ακόμα χειρότερα, να μπλέξουμε σε προβλήματα. Ένα παράδειγμα για το πως μία πνευματική εμπειρία μπορεί να εξελιχθεί εντελώς λανθασμένα εξαιτίας της έλλειψης προετοιμασίας, δείτε Gopi Krishna, Kundalini: The Evolutionary Energy in Man (Boston: Shambhala Books, 1970).