Οι Νύμφες κατά την Ελληνική Μυθολογία | Βασίλης Αγγελόπουλος
Βασίλης Αγγελόπουλος
Οι Νεράιδες κατέχουν μία ξεχωριστή θέση στο χώρο του Αλλόκοσμου. Οι μυθολογίες των Ευρωπαϊκών λαών, διαθέτουν πληθώρα ιστοριών, σχετικών με την καθημερινότητα, τους έρωτες αλλά και τις περιπέτειες αυτών των πλασμάτων. Σε αυτό το σύντομο άρθρο θα επιχειρήσω, περιληπτικά, αφού το θέμα απαιτεί ολόκληρο τόμο, να παρουσιάσω την αρχαία ελληνική πλευρά για αυτά τα πλάσματα, δηλαδή τις Νύμφες.
Στο βιβλίο Ελληνική Μυθολογία του Στέφανου Κομμητά διαβάζουμε (σε νεοελληνική απόδοση): «Οι Νύμφες, άλλοι λένε ότι γεννήθηκαν από τις σταγόνες του αίματος που έρρευσε στη Γη από τα γεννητικά όργανα του Ουρανού όταν τα έκοψε ο γιος του Κρόνος, άλλοι πως ήταν θυγατέρες του Ωκεανού, άλλοι πως ήταν θυγατέρες του Δία και άλλοι πως γεννήθηκαν από τα δέντρα ή από διάφορους ποταμούς. Θεωρούνταν Θεές αλλά ήταν θνητές. Ζούσαν πολλές χιλιάδες χρόνια, εκτός εκείνων που ήταν προστάτιδες ενός δέντρου, οι οποίες ζούσαν τόσο όσο εκείνο το δέντρο.
Ήταν προστάτιδες των βοσκών, των κοπαδιών, των βουνών, των δασών, των σπηλαίων, των πεδιάδων, των λιβαδιών, των θαλασσών, των λιμνών, των ποταμών, των πηγών, των φρεάτων και σχεδόν όλων των επί της γης όντων.»
Η μορφή τους ήταν ανθρώπινη, πανέμορφες, νεαρές σε ηλικία γυναίκες, οι οποίες είχαν επιλέξει να ζουν μόνιμα μέσα στη Φύση, κυρίως στα δάση και κοντά σε πηγές, και ακολουθούσαν τον θεό Πάνα τραγουδώντας και χορεύοντας όταν εκείνος έπαιζε μουσική με τον αυλό του. Γενικά, συνδέθηκαν πολύ με το στοιχείο του Νερού και οι περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας που είχαν ποταμό διέθεταν και τις δικές τους νύμφες που ήταν κόρες του ποταμού. Για παράδειγμα, ο ποταμός Πηνειός ήταν ο πατέρας των Νυμφών της Θεσσαλίας, ο ποταμός Ξάνθος ήταν ο γεννήτορας των Νυμφών της Τροίας ενώ η Νύμφη Σπάρτη, ήταν κόρη του ποταμού Ευρώτα.
Χωρίζονταν σε τέσσερεις μεγάλες κατηγορίες, τις Ουράνιες, τις Εναέριες, τις Επίγειες και τις Έφυδρες ανάλογα με το σημείο που ζούσαν. Είχαν όμως και πολλές άλλες ονομασίες, σε σχέση με ότι είχαν υπό την επίβλεψή τους.
Οι πιο γνωστές είναι οι Ναϊάδες, νύμφες των ποταμών και των πηγών, οι Νηρηίδες, νύμφες της θάλασσας, οι Ορεστιάδες, νύμφες των βουνών και οι Δρυάδες, νύμφες των δέντρων. Λιγότερο γνωστές υποκατηγορίες είναι οι Αλσηιτίδες, προστάτιδες των αλσών, οι Ναπαίες, που κατοικούσαν στις κοιλάδες, οι Χλωρίδες που είχαν σχέση με το χορτάρι κ.α.
Οι Νύμφες θεωρούνταν συγγενείς με τους βασικούς ανελλήνιους θεούς. Πιο γνωστή σχέση, είναι αυτή μεταξύ μητέρας και γιου ανάμεσα στη Μαία και τον Ερμή. Η αρχαία ελληνική παράδοση, έχει και πολλές ερωτικές ιστορίες ανάμεσα σε θεούς και νύμφες με καρπό θνητούς, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικούς. Μια παραδοσιακή ιστορία μας λέει για τον έρωτα ανάμεσα στον Δία και τη νύμφη Καλλιστώ. Από την ένωσή τους γεννήθηκε ο Αρκάδας. Λόγω της ζηλοτυπίας της Ήρας, ο Δίας αναγκάστηκε να μεταμορφώσει την Καλλιστώ σε αρκούδα, αλλά η Ήρα έπεισε την Άρτεμη να την σκοτώσει, τοξεύοντάς τη. Ο Δίας ανέβασε την Καλλιστώ στον ουρανό κάνοντάς την αστερισμό με το όνομα Μεγάλη Άρκτος, ενώ το παιδί το έδωσε στη νύμφη Μαία για να το αναθρέψει.
Πολλές ερωτικές ιστορίες υπάρχουν, επίσης, ανάμεσα σε νύμφες και θνητούς. Από τις πιο γνωστές είναι αυτή της Νηρηίδας Θέτιδας (ή Ωκεανίδας, αφού ήταν κόρη του Ωκεανού, θεού της θάλασσας) και του Πηλέα, η οποία είχε ως καρπό τον μεγαλύτερο πολεμιστή της αρχαιότητας, τον Αχιλλέα. Η Θέτις, ως θεά, είχε τη δυνατότητα να κάνει το γιο της άτρωτο, πράγμα που έκανε (με ένα μόνο τρωτό σημείο που του στοίχισε τη ζωή στον τρωικό πόλεμο).
Οι Νύμφες υπήρξαν, επίσης, τροφοί όχι μόνο σημαντικών ηρώων, αλλά και θεών. Πολλές φορές τους αναλάμβαναν από μωρά αντικαθιστώντας πλήρως τις φυσικές μητέρες τους, ενώ άλλες τους αναλάμβαναν σε μεγαλύτερη ηλικία. Σύμφωνα με μία Αρκαδική παράδοση και ο ίδιος ο Δίας ανατράφηκε από τρεις νύμφες στο Δικταίο Άντρο της Κρήτης έως ότου μεγαλώσει και αναλάβει την αρχηγία στη μάχη κατά του πατέρα του, Κρόνου.
Τέλος, τους αποδίδονταν και διάφορες άλλες ιδιότητες.
Όπως για παράδειγμα, ότι μπορούσαν να κάνουν τα νερά μιας πηγής ιαματικά, ή πως είχαν ικανότητες ιατρικής θεραπείας, ή ακόμα ότι μπορούσαν να προφητεύουν το μέλλον. Λατρεύονταν σε ολόκληρη την Ελλάδα αλλά δεν υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι σ' αυτές. Οι ιερές τελετές και οι προς τιμή τους θυσίες, γίνονταν κοντά σε πηγές και γενικότερα στην ύπαιθρο ή μέσα σε σπηλιές.
Οι Νύμφες επέζησαν στη λαϊκή παράδοση και μετά την πτώση του αρχαίου κόσμου, μέσα από τις Νεράιδες. Η ονομασία τους πιθανά να προέρχεται από την παραφορά της λέξης Νηρηίδες. Εξακολουθούν και ζουν στη φύση, ενώ πολλά σημεία, μη-αστικών περιοχών, έχουν ως πρώτο συνθετικό του ονόματός τους το πρόθεμα νεράιδο(-χώρι, -σπηλιά, -βρύση κλπ). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται πλέον σε πιο «άσχημα», για τους ανθρώπους, χαρακτηριστικά. Όποιος τις δει να τραγουδούν και να χορεύουν, ή πιει νερό από την πηγή τους, γίνεται «νεραϊδοπαρμένος».
Χάνει τη μιλιά του ή τα λογικά του. Τους αρέσει, επίσης, να πειράζουν τους περαστικούς από τα μέρη τους ή να πηγαίνουν σε χωράφια κατά τη σπορά ή το αλώνισμα και να ενοχλούν τους αγρότες. Με την πάροδο των ετών η εξωτερική μορφή τους επηρεάζεται από την εικόνα που υπάρχει στην κέλτικη και σκανδιναβική μυθολογία και παρουσιάζονται με φτερά, με αλλόκοτα χαρακτηριστικά όπως π.χ. με πράσινα μαλλιά ή δεν έχουν ανθρώπινο ύψος αλλά είναι μικροσκοπικά πλάσματα.
Βιβλιογραφία - Πηγές:
Κerenyi Karl: Η Μυθολογία των Ελλήνων, Eκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Κομμητάς Στέφανος: Ελληνική Μυθολογία, Εκδόσεις Εκάτη