Συνέντευξη: Πολ Κ. Τζόνσον | Έρικα Γεωργιάδη

Το βιβλίο του Πολ Κ. Τζόνσον «ΟιΔιδάσκαλοιΑποκαλύπτονται» αποτελεί την πρώτη ακαδημαϊκή προσπάθεια ανίχνευσης των προσωπικοτήτων πίσω από τα ψευδώνυμα Μορύα και Κουτ-Χούμι. Πρόκειται για ένα έργο που ξεσήκωσε αρκετές αντιπαραθέσεις μεταξύ των Θεοσόφων, με κάποιους από αυτούς να το θεωρούν ως μία πολύ ενδιαφέρουσα προσπάθεια και έρευνα, ενώ κάποιοι άλλοι το θεωρούν προσβλητικό και βλέπουν τον Τζόνσον σαν ένα είδος αιρετικού. Παρά το γεγονός ότι δεν προσφέρει αδιάσειστες αποδείξεις, το βιβλίο παρουσιάζει μία σειρά υποθέσεων που αξίζουν να τις γνωρίζει όποιος ενδιαφέρεται για την ιστορία του εσωτερισμού. Όπως και να έχει όμως, ο Πολ Τζόνσον είναι ένας σπουδαίος ερευνητής και μόνο για την τολμηρή προσπάθειά του είναι άξιος θαυμασμού. Έχω προσθέσει αρκετές σημειώσεις στη συνέντευξη προκειμένου να διαφωτίσω τον αναγνώστη που δεν είναι εξοικειωμένος με όλα αυτά τα ονόματα και τις προσωπικότητες που αναφέρονται σε αυτή την αποκλειστική συνέντευξη που δόθηκε για το περιοδικό «ΥΠΑΤΙΑ».

Έρικα Γεωργιάδη

 Τι σας οδήγησε αρχικά στο μονοπάτι του αποκρυφισμού και της Θεοσοφίας;  

Μεγάλωσα στη παράκτια Βιρτζίνια, με συγγενείς που είχαν γνωρίσει τον Έντγκαρ Κέις, σαν φίλο και γείτονα. Ένας εξάδελφός μου, μάλιστα, έγραψε ένα βιβλίο για αυτόν στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Το 1977,  όταν η πόλη Βιρτζίνια Μπιτς γινόταν μία Μέκκα της Νέας Εποχής, ανακάλυψα μία μεγάλη συλλογή θεοσοφικών βιβλίων στη βιβλιοθήκη και το Συνεδριακό κέντρο της Ε.Ε.Δ. (Ένωση για την Έρευνα και τον Διαφωτισμό).1 Το γεγονός αυτό ενέπνευσε ένα δεκαετές ενδιαφέρον για την Μπλαβάτσκυ και τον Όλκοττ, όπως επίσης και πολλά κατοπινά μεταφυσικά και θεοσοφικά γραπτά. Τις δεκαετίες του ’80 και ’90 ήμουν κατά περιόδους ενεργός σε τοπικές θεοσοφικές ομάδες, άλλες ομάδες έρευνας, όπως η «Έρευνα για το Θεό» (χορηγούμενη από την Ε.Ε.Δ.), όπως επίσης και σε Γιόγκα σάτσανγκς,(2) στον  «Τέταρτο Δρόμο»(3) και σε Σουφικές ομάδες μελέτης. Όλα αυτά ενέπνευσαν μία ιστορική περιέργεια σχετικά με τους δεσμούς μεταξύ αυτών των παραδόσεων. Οι δεσμοί της Μπλαβάτσκυ με τον Γκουρτζίεφ και τον Σουφισμό ήταν οι αρχικές έρευνες που οδήγησαν στα βιβλία μου για τους Διδασκάλους.

Σύμφωνα με όσα παρουσιάζετε στο βιβλίο σας, νομίζετε ότι η ίδρυση της Θεοσοφικής Εταιρείας αποτελούσε μέρος μίας κρυφής «πολιτικής» ατζέντας; 

Κάποια από τα ιδρυτικά μέλη είχαν εμφανώς πολιτικά κίνητρα και εμπλέκονταν πολιτικά, με πιο ακραία περίπτωση αυτή του Τσαρλς Σόδεραμ,(4) αλλά άλλοι ήταν πιο μετριοπαθείς και είχαν λιγότερα πολιτικά κίνητρα, όπως για παράδειγμα οι Μπρίτενς.(5) Σε γενικές γραμμές δεν βλέπω Ρωσικές ή Αμερικανικές κρυφές πολιτικές ατζέντες ιδιαίτερης σημασίας στην ίδρυση της Θ.Ε. Αλλά οι διάφοροι Τεκτονικοί και Βρετανικοί δεσμοί της, και οι συνδεόμενες ατζέντες τους ήταν σημαντικοί παράγοντες στην έναρξη της Θ.Ε. Υπάρχουν επίσης πολλαπλές ενδείξεις ότι ο Ιταλικός και Ελληνικός εθνικισμός ήταν ιδιαίτερα σημαντικοί στα πρώτα χρόνια της Θ.Ε. και διαπλέκονταν με πνευματικές και αποκρυφιστικές αναζητήσεις. Αλλά οι πιο σημαντικές πολιτικές σχέσεις της Θ.Ε. δεν αναπτύχθηκαν πριν τη μετακόμισή της στην Ινδία.

Ποια είναι η γνώμη σας για το έργο της Θ.Ε. σήμερα;  

Έχοντας μικρή σχετικά επαφή τα πρόσφατα χρόνια, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι βλέπω με μεγάλη συμπάθεια τους Σκοπούς της Εταιρείας, και ότι είμαι ευγνώμων για την υποστήριξη και την βοήθεια πολλών θεόσοφων στην έρευνά μου.  

Στο βιβλίο σας παρουσιάζετε μία σειρά υποθέσεων σχετικά με τη ταυτότητα των Διδασκάλων (Μαχάτμας). Τι σας οδήγησε σε αυτό το είδος ακαδημαϊκής έρευνας;  

Όταν ο Λέσλι Πράις (6) εγκαινίασε το Κέντρο Θεοσοφικής Ιστορίας, το 1985, ήμουν μεταξύ των αρχικών συνδρομητών του περιοδικού τους, που εξέδιδε ο ίδιος. Επίσης το 1986, 1988 και 1989, παρουσίαζα εργασίες σε συνέδρια Θεοσοφικής Ιστορίας στο Λονδίνο. Μετά την έρευνα Γκουρτζίεφ/Σούφι, ο δεύτερος ιστορικός γρίφος για τον οποίο  έγραψα, ήταν η σχέση μεταξύ της Μπλαβάτσκυ και του Άλμπερτ Λέιτον Ρόουσον7. Ο Ελευθεροτεκτονισμός και ιδιαίτερα οι Ιταλικές και Αιγυπτιακές πολιτικές σχέσεις στα μέσα του 19ου αι. σχετίζονταν επίσης με την Μπλαβάτσκυ σε μία εργασία που παρουσίασα, με τίτλο «Η σχέση Μέτροβιτς (8) και Καρμπονάρι.» Αλλά η εργασία που αφορούσε στη ταύτιση των Θεοσοφικών αδελφών, Διδασκάλων ή Μαχάτμας με ιστορικά πρωτότυπα, δεν άρχισε να παίρνει μία μορφή πριν το τέλος του 1980. Στις αρχές του 1990 ταξίδεψα στην Ινδία και τη Γαλλία για να περάσω μερικές εβδομάδες ερευνώντας ιστορικά τις πηγές της Μπλαβάτσκυ.  

Ποιο μέλος του Ιονίου Τμήματος [19ου αι.] της Θ.Ε. σας συναρπάζει περισσότερο και γιατί;  

Ο Όθωνας Αλεξάντερ (9) αποτελεί μία συναρπαστική φιγούρα για διάφορους λόγους. Μια και είμαι μέλος μίας οργάνωσης που προέρχεται από την Ερμητική Αδελφότητα του Λούξορ, με ενδιαφέρουν πολύ οι  επιστολές της Μπλαβάτσκυ που είχε διανείμει ο Αλεξάντερ, και οι οποίες υποτίθεται ότι υποστήριζαν τη θέση της Αδελφότητας σε κάποια θέματα σχετικά με τους Διδάσκαλους. Αλλά τα τελευταία του χρόνια ο Αλεξάντερ ήταν ιδιαίτερα αφοσιωμένος στην Θ.Ε., κάτι που με κάνει να πιστεύω ότι είχε αποχωρήσει από την Ερμητική Αδελφότητα του Λούξορ. 

Υπάρχουν δύο πλευρές στη καριέρα του Αλεξάντερ που είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την έρευνα σχετικά με τους αινιγματικούς Διδασκάλους στα παρασκήνια της πρώιμης Θ.Ε. Ήταν υποπρόξενος του Ηνωμένου Βασιλείου στη Κέρκυρα, σε μια εποχή που οι Βρετανοί διπλωμάτες στην ανατολική Μεσόγειο ήταν χορηγοί του δικτύου της Μπλαβάτσκυ, όπως για παράδειγμα οι Ρίτσαρντ Φ. Μπάρτον(10) και Ραφαέλ Μποργκ.(11) Η Ιόνιος Θ.Ε. ήταν το πρώτο τμήμα, εκτός αυτού της Νέας Υόρκης, κάτι που επίσης υπονοεί σημαντικούς πρώιμους δεσμούς μεταξύ Μπλαβάτσκυ και Αλεξάντερ, μέχρι σήμερα ανεξερεύνητους. Εκείνη περιέγραψε την επίσκεψή της σε φίλους στην Ελλάδα, μαζί με τον Μέτροβιτς, πηγαίνοντας για την Αίγυπτο το 1871, και φυσικά η ταυτότητα του «Ιλαρίωνα Σμερδή»(12) [Κύπριος] παραμένει άγνωστη. Το γεγονός αυτό με κάνει να σκεφτώ ότι τελικά η Κέρκυρα θα μας δώσει πολύ χρήσιμα στοιχεία για να κατανοήσουμε το δίκτυο των αδελφών που ήταν στα παρασκήνια της πρώιμης Θ.Ε.  

Σε μία επιστολή που στάλθηκε από τη Μπλαβάτσκυ στον πρόεδρο του Ιονίου Τμήματος της Θ.Ε., εκείνη δείχνει το ενδιαφέρον της να μάθει τι έγινε με τη προτομή του Ματζίνι. Γιατί η Μπλαβάτσκυ ενδιαφερόταν για τον Τζουζέπε Ματζίνι; (13) Ποια ήταν η σχέση μεταξύ Μπλαβάτσκυ και Καρμπονάρι;  

Η Μπλαβάτσκυ ισχυρίζεται ότι είχε πολεμήσει και τραυματιστεί στη μάχη της Μεντάνα το 1867, και λέει ότι ήξερε τους Γκαριμπάλντι, οι οποίοι μπορούσαν να το επιβεβαιώσουν. Αναφορές θαυμασμού για τον Ματζίνι βρίσκονται και από πηγές άλλων ιδρυτών της Θ.Ε., όπως του Τσαρλς Σόδεραν, του Χέρμπερτ Μονατσέσι (14) και φυσικά του Όλκοττ. 

Αργότερα ο Ρενέ Γκενόν περιέγραψε ότι η Μπλαβάτσκυ αναμείχθηκε στο Ευρωπαϊκό κίνημα Ζενέ το οποίο είχε συσταθεί από τον Ματζίνι. Ήταν παθιασμένα εναντίον των ιερατείων και προώθησε μία πνευματικότητα που ήταν πιο φιλελεύθερη και περιεκτική από αυτήν της Καθολικής Εκκλησίας.

Συνεπώς, ο συντονισμός της Μπλαβάτσκυ με τις ιδέες του Ματζίνι θα μπορούσε να είναι εξίσου πολιτικός και πνευματικός. Όμοιος ήταν και ο θαυμαστός της για τον Καλιόστρο και τον «Αιγυπτιακό Τεκτονισμό» του, ο οποίος φαίνεται να ήταν κάτι κοινό μεταξύ διαφόρων ιδρυτών της Θ.Ε. 

Σε μία επιστολή του, ο Αλέξανδρος Ρομπότης (15) (Νάπολι, Ιούνιος 1878) αναφέρει τα παρακάτω: ο Κος Λάμπρος Παπαγιώργης παρέδωσε σε εμένα, παρουσία και άλλων ατόμων, μία επιστολή του Όλκοττ, αποχωρώντας χωρίς ούτε καν να ανταλλάξει μία χειραψία. Έχετε ποτέ ακούσει ξανά για τον Λάμπρο Παπαγιώργη;  

Δεν έχω ακούσει το όνομά του αλλά είμαι περίεργος σχετικά με τον «Έλληνα κύριο» στον οποίο αναφέρεται η Έμμα Κουλόμπ, λέγοντας ότι ήταν γραμματέας της Μπλαβάτσκυ, στην εταιρεία Σοσιετέ Σπιριτέ, που ίδρυσε η Μπλαβάτσκυ στο Κάιρο. 

Μπορούμε να προσθέσουμε το όνομά του στη λίστα με τους ανθρώπους που πρέπει να ερευνήσουμε περισσότερο.  

Σε μία άλλη επιστολή του, με ημερομηνία 6 Ιουνίου 1878 (Νάπολι, Ιταλία), και πάλι ο Αλέξανδρος Ρομπότης αναφέρει τα παρακάτω, απαντώντας σε μία επιστολή της Μπλαβάτσκυ: «Καθώς δεν έχω φίλους στη Γαλλία και έτσι το θεωρώ αδύνατο να βρω πληροφορίες για τον Βουδιστή ιερέα που διδάσκει Σανσκριτικά στο Παρίσι, τολμώ να σας ρωτήσω αν υπάρχει η πιθανότητα να βρείτε τη διεύθυνσή του, και να μου τη στείλετε. Θα σας ήμουν υπόχρεος.» Αν και δεν έχουμε τις πρωτότυπες επιστολές που του έστειλε η Μπλαβάτσκυ, είναι προφανές ότι αυτή αναφέρθηκε στο Βουδισμό και σε έναν Βουδιστή ιερέα, καθηγητή Σανσκριτικών στο Παρίσι. Έχετε καμία ιδέα για το ποιος μπορεί να ήταν αυτός ο καθηγητής;  

Υπήρχαν διάφορα ινστιτούτα διδασκαλίας Σανσκριτικών εκείνο τον καιρό στο Παρίσι, αλλά δεν μπορώ να βρω κάποιον μη Δυτικό στις πανεπιστημιακές σχολές, ούτε Βουδιστές ιερείς. Ο Αμπέλ Μπεργκαίν (16) ήταν Καθηγητής Σανσκριτικών στη Σορβόννη από το 1878 μέχρι το θάνατό του, και προφανώς το άτομο που αναφέρει ο Ρομπότης να ήταν γνωστό σε αυτόν.  

Ποιος ήταν ο Αγκάρντι Μέτροβιτς και ποια η φύση της σχέσης του με την Μπλαβάτσκυ;  

Ο Μέτροβιτς ήταν ένας ερμηνευτής της όπερας, πολιτικά ενεργός ενάντια στην Αυστριακή αυτοκρατορική κυβέρνηση, με τον οποίο η Μπλαβάτσκυ ταξίδεψε το 1860 στην ανατολική Ευρώπη. Φαίνεται ότι πέθανε σε ναυάγιο ταξιδεύοντας από την Ελλάδα προς την Αίγυπτο, στο ίδιο από το οποίο επέζησε η Μπλαβάτσκυ. Τόσο ο Σεργκέι Ντε Βιτ,(17) εξάδελφος της Έλενας Μπλαβάτσκυ, όσο και η φίλη -αργότερα εχθρός- της, Έμμα Κουλόμπ, περιέγραφαν τη σχέση σαν συζυγική (ή εν μέρει συζυγική) αλλά δεν έχουν προκύψει άλλα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ή να αντικρούουν αυτή τη περιγραφή.  

Πιστεύετε ότι ο Γιούρι (18) ήταν γιος της Μπλαβάτσκυ;  

Υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία για να μπορούμε να βασίσουμε μία έγκυρη άποψη, αλλά αποσπασματικές αναφορές υπονοούν ότι αυτό είναι πιθανό.  

Στο βιβλίο σας αναφέρετε ότι ο Πάουλο Μεταμόν, στην Αίγυπτο, ήταν ο πρώτος δάσκαλος της Μπλαβάτσκυ πάνω στον αποκρυφισμό. Η Μίρρα Αλφάσσα (19) ισχυρίζεται ότι ο Μαξ Θέον20 δίδαξε τη Μπλαβάτσκυ. Πιστεύετε ότι ο Πάουλο Μεταμόν μπορεί να ήταν ο Μαξ Θέον;  

Όχι, γιατί ο Μαξ Θέον είναι επιβεβαιωμένο ότι ήταν Πολωνο-Εβραϊκής καταγωγής και ότι ήταν νεώτερος της Μπλαβάτσκυ. Εφόσον, προφανώς, στις αρχές του 1870 πέρασε κάποιο καιρό στην Αίγυπτο, είναι πιθανό να γνώρισε τον Μεταμόν, κάτι που οδήγησε σε κατοπινές παρεξηγήσεις.  

Ποιος ήταν ο Τζον Κινγκ (21) και τι είδους επιρροή άσκησε στην Μπλαβάτσκυ;  

Ο Τζον Κινγκ ήταν ένα πνεύμα το οποίο πολλοί πνευματιστές ισχυρίζονταν ότι τους καθοδηγούσε, ξεκινώντας από τους αδελφούς Ντάβενπορτ (22) το 1850 και φθάνοντας μέχρι τις αρχές του 20ου αι. στην Γιουσάπια Παλλαντίνο. (23) Το πνεύμα αυτό, μέσω των πνευματιστών, ισχυριζόταν ότι ήταν το πνεύμα του Χένρι Μόργκαν, ενός πειρατή που έγινε κυβερνήτης της Τζαμάικα το 1673. Η Μπλαβάτσκυ ισχυριζόταν ότι ήταν σε επικοινωνία με τον Τζον Κινγκ, κατά την διάρκεια των πρώτων της χρόνων στη Νέα Υόρκη, και αυτό πιθανά την βοήθησε να αποκτήσει αξιοπιστία μεταξύ των Πνευματιστών. Είχε πει σε έναν Πνευματιστή ότι ήταν σε καθημερινή επικοινωνία με τον Τζον Κινγκ για δεκατέσσερα χρόνια, και έγραψε σε έναν άλλο ότι της είχε σώσει τη ζωή δύο φορές.  

Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για την Αδελφότητα του Λούξορ και την Ερμητική Αδελφότητα του Λούξορ; Κατά τη γνώμη σας πρόκειται για την ίδια οργάνωση; Αν ναι, ποια είναι τα στοιχεία που στηρίζουν κάτι τέτοιο; 

Σίγουρα δεν πρόκειται για την ίδια οργάνωση. Η Αδελφότητα του Λούξορ ήταν μία φανταστική οργάνωση, στην οποία αναφέρθηκε πρώτη φορά ο Κένεθ Μακένζι, το 1877, στην «Εγκυκλοπαίδεια του Ελευθεροτεκτονισμού», κάτι που υπερθεμάτισε αργότερα το ίδιο έτος η Μπλαβάτσκυ, στην «Ίσιδα Αποκεκαλυμμένη.» Εκτός από αυτούς τους δύο ισχυρισμούς δεν εμφανίστηκαν ποτέ άλλα στοιχεία για την ύπαρξή της. Η Ερμητική Αδελφότητα του Λούξορ ήταν μία πραγματική ιστορική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1884 στην Αγγλία και συνδύασε τα ονόματα δύο φανταστικών οργανώσεων που περιγράφονταν στην Εγκυκλοπαίδεια του Μακένζι, με την δεύτερη να είναι οι «Ερμητικοί Αδελφοί της Αιγύπτου.»  

Είναι η Ερμητική Αδελφότητα του Λούξορ ένα παρακλάδι του Ορφικού Κύκλου; Μπορείτε να μας μιλήσετε για τον Ορφικό Κύκλο, πως δημιουργήθηκε, ποια ήταν τα πρόσωπα που εμπλέκονταν, όπως επίσης γιατί και πότε διαλύθηκε; 

Ο όρος Ορφικός Κύκλος προέρχεται από την Έμμα Χάρντινγκε Μπρίττεν, η οποία εργάστηκε σαν νεαρή ενορατικός με μία ομάδα ερευνητών του απόκρυφου, στην οποία ήταν οι: Έντουαρντ Μπούλβερ Λύττον, ο αστρολόγος «Ζάντκιελ» Ρίτσαρντ Τζέιμς Μόρρισον, και ο εφευρέτης Φίλιπ Χένρι Στάνχοουπ. Ο Λύττον στην αρχή της συγγραφικής του καριέρας ήταν ένας ένθερμος θαυμαστής της μαγείας, της αστρολογίας και της Ροδοσταυρικής παράδοσης. Στα τέλη του 1830 συνδέθηκε με τους Μόρρισον και Στάνχοουπ, σχηματίζοντας έναν κλειστό κύκλο μελέτης. Ποτέ δεν συστάθηκε ή διαλύθηκε επισήμως, αλλά ήταν μία ανεπίσημη οργάνωση αδελφών ερευνητών. Ο θάνατος του Στάνχοουπ το 1885 φαίνεται να ήταν το τέλος αυτής της οργάνωσης. 

Τον Λύττον τον εκτιμούσαν ιδιαιτέρως η Μπλαβάτσκυ και η Έμμα. Ήταν μέλος της Ερμητικής Αδελφότητας του Λούξορ ή μόνο του Ορφικού Κύκλου; Η Μπλαβάτσκυ είχε συναντηθεί καθόλου μαζί του;  

Η Ερμητική Αδελφότητα του Λούξορ δημιουργήθηκε αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του, αλλά όπως είπαμε ήδη, ήταν ο κεντρικός δεσμός της ομάδας που περιγράφεται από την Έμμα ως Ορφικός Κύκλος. Στην πιο δημοφιλή βιογραφία της Μπλαβάτσκυ μέχρι σήμερα, γραμμένη από την Μάριον Μηντ, λέγεται ότι η υποτιθέμενη συνάντηση της Μπλαβάτσκυ με έναν Διδάσκαλο στο Λονδίνο, ήταν στη πραγματικότητα με τον Λύττον. Μια διδακτορική μελέτη στη Δανία συμπέρανε ότι ο Λύττον επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο της Ίσιδος Αποκεκαλυμμένης. Αλλά δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία ότι η Μπλαβάτσκυ τον είχε γνωρίσει. Μόνο αρκετά στοιχεία για το ότι ήταν ιδιαίτερα παθιασμένη με τα γραπτά του.  

Μετά την έκδοση του βιβλίου σας, έχετε βρει περισσότερα στοιχεία για να υποστηρίξετε την υπόθεσή σας, ότι ο Ρανμπίρ Σινγκ, Μαχαραγιάς του Κασμίρ, ήταν ο «Διδάσκαλος Μορύα» και ότι ο Σιρντάρ Τακάρ Σινγκ Σαντανουάλια –ιδρυτής του Σινγκ Σαμπά (κίνημα-σύμμαχος της Θ.Ε. στο Πουντζάμπι)- ήταν ο «Κουτ-Χούμι»;  

Δεν έχω συνεχίσει την έρευνά μου επάνω σε αυτό, αλλά θα ενθάρρυνα τους αναγνώστες να μελετήσουν «Το Ντουρμπάρ στη Λαχώρη»,(24) το μοναδικό βιβλίο της Μπλαβάτσκυ που δεν επανεκδόθηκε ποτέ σε μορφή βιβλίου. Αυτή τη στιγμή υπάρχει διαθέσιμο για ανάγνωση στο διαδίκτυο και αποκαλύπτει την Μπλαβάτσκυ κάτω από ένα φως, το οποίο πολλοί αναγνώστες των εργασιών της στα Αγγλικά, θα βρουν ιδιαιτέρως διαφορετικό. Θα ήταν σωστότερο να πούμε ότι οι Ρανμπίρ Σινγκ και Τακάρ Σινγκ ήταν πρότυπα των Μορύα και Κουτ-Χούμι αντιστοίχως, και όχι ότι ήταν οι ίδιοι. Αυτοί συμπίπτουν σε κάποιες λεπτομέρειες με τα πορτραίτα αυτών των Διδασκάλων και δεν έχουν εμφανιστεί άλλοι πιθανοί υποψήφιοι από τότε που εκδόθηκαν τα βιβλία μου. Η φύση όμως των στοιχείων είναι τέτοια, που οποιαδήποτε πειστική ταυτοποίηση είναι αδύνατη. Το μοναδικό βιβλίο της Μπλαβάτσκυ που παρουσιάζει τον Ρανμπίρ Σινγκ είναι το μόνο που δεν διατίθεται στους Θεόσοφους και άλλους για μελέτη. Θα συμβούλευα οποιονδήποτε ψάχνει κάτι περισσότερο να το διαβάσει προσεκτικά.  

Πότε ήταν η τελευταία φορά που παραλήφθηκε μία Επιστολή των Διδασκάλων (πριν από αυτή του 1900) και ποιος ήταν ο λόγος κατά τη γνώμη σας που σταμάτησαν οι αποστολές τους; 

Αυτό είναι δύσκολο να απαντηθεί γιατί υπονοεί ότι πραγματικά παραλήφθηκαν κάποιες επιστολές σταλμένες από τους Διδασκάλους. Βρίσκω τα στοιχεία ανεπαρκή για να στηρίξουν ή να διαψεύσουν αυτή την εικασία. Αν τροποποιήσουμε τη φράση μας και πούμε ότι «υποθετικά» παραλήφθηκαν, οι συνθήκες μετά την Αναφορά Χόντσον (25) δεν ενδεικνύονταν για οποιουσδήποτε άλλους δημόσιους ισχυρισμούς για φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένων των Επιστολών των Διδασκάλων, μετά το τέλος του 1885. Η τελευταία που παραλήφθηκε από τον Σίννεττ είναι καταγεγραμμένη στις Επιστολές των Διδασκάλων. Όμως ο Όλκοττ παρέλαβε μία, φερόμενη ως Επιστολή Διδασκάλου, καθώς επέβαινε σε ένα πλοίο το 1888, ενώ η συμπεριφορά της Άννι Μπέσαντ, που στην αρχή πίστευε στην ύπαρξη επιστολών που προέρχονταν μέσω του Γουίλιαμ Τζατζ και κατόπιν όχι, δημιούργησε κρίση στη Θ.Ε. στα μέσα του 1890.  

Ο Χιουμ έκανε σπουδαίο έργο στην Ινδία, ενώ ο Σίννεττ πέθανε σχεδόν άσημος, κάνοντας πνευματικές συγκεντρώσεις στη προσπάθειά του να επικοινωνήσει με τους Διδασκάλους. Νομίζετε ότι μπορεί να κρίνονται λανθασμένα, κατά κάποιο τρόπο, αυτές οι δύο προσωπικότητες από τους Θεόσοφους;  

Ο Σίννεττ ήταν εύπιστος ενώ ο Χιουμ δύσπιστος απέναντι στους ισχυρισμούς που γίνονταν για τους Διδασκάλους. Η στάση του Σίννεττ μετά το τέλος της σχέσης του με τη Μπλαβάτσκυ, πήρε άλλη κατεύθυνση. Η Μπλαβάτσκυ και οι Επιστολές των Διδασκάλων κατακρίνουν τη συμπεριφορά των μωρόπιστων που αποδέχονται διακηρύξεις αυθεντίας, ακριβώς τη συμπεριφορά που επέδειξε ο Σίννεττ. Ο Χιουμ μου δίνει την εντύπωση ενός πολύ καλύτερου μοντέλου συμπεριφοράς, αφού επικέντρωσε την ενέργειά του, με εποικοδομητικό τρόπο, σε κοινωνικές αλλαγές, και όχι σε φανταστικές ιστορίες για πνευματιστικές επαφές με αδελφούς. Επειδή στις Επιστολές των Μαχάτμας, ο Χιουμ αντιμετωπίζεται ως αχρείος γιατί δεν πίστευε στην αυθεντικότητά τους, και ο Σίννεττ σαν ήρωας γιατί προασπιζόταν τους σκοπούς των Διδασκάλων, οι Θεόσοφοι έχουν τη τάση να τους αντιμετωπίζουν ομοίως. Ελπίζω όμως ότι ο χαρακτήρας του Χιουμ θα εκτιμηθεί καλύτερα στο μέλλον.  

Κατά τη διάρκεια του 19ου αι. χρησιμοποιούνταν αναρίθμητα ψευδώνυμα από εσωτεριστές. Ποιες προσπάθειες έχουν γίνει μέχρι σήμερα για να ανακαλυφθούν οι προσωπικότητες που κρύβονταν πίσω από αυτά, εκείνη τη περίοδο;  

Οι Ρόμπερτ Μάθιεσεν και Μαρκ Ντέμαρεστ έχουν ψάξει για λύσεις στο μυστήριο του «Λουί Σεβαλιέ», αφηγητή του Γκόουστ Λαντ, βασιζόμενοι και οι δύο σε εκτενείς έρευνες. Το πρότυπο που παρουσιάζει ο Ντέμαρεστ είναι το πιο πειστικό, κατά τη γνώμη μου, αλλά και οι δύο αποτελούν παραδείγματα για έρευνες ψευδωνύμων. Η δική μου έρευνα, επί του παρόντος, είναι επικεντρωμένη στο βιβλίο «Το Φως της Αιγύπτου», γραμμένο από κάποιον με το ψευδώνυμο «Ζανόνι». Αυτή τη στιγμή φαίνεται μέσα από την έρευνα, ότι υπήρχαν τρεις γυναίκες και τουλάχιστον ένας άντρας, που συνεισέφεραν σε αυτή την εργασία, και μπορεί να πάρει χρόνια μέχρι να διαλευκανθεί η ιστορία. Είναι πολύ λίγο το υλικό που έχει πρόσφατα εκδοθεί και ανατρέχει σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά μόλις έχει εμφανιστεί ένα νέο βιβλίο του Θεοσοφικού Εκδοτικού Οίκου της Αμερικής, το οποίο θεωρώ πολύτιμο. Είναι το: Sufism and the Way of Blame του Γιάννη Τουσσούλη. Πρόκειται για μία εργασία ενός συγγραφέα με πολλά χρόνια εμπειρίας και ως ακαδημαϊκός και ως ασκητής του Σουφισμού. Ερευνά την «Αδελφότητα Σάρμουνγκ» του Γκουρτζίεφ και την δική μου υπόθεση ότι ο Πρίγκιπας Έσπερ Ουχτόμσκι ήταν το πρότυπο για τον «Πρίγκιπα Λουμποβέτσκι» του Γκουρτζίεφ. Το βιβλίο του Τουσσούλη αξίζει και για πολλούς άλλους λόγους εκτός από την έρευνα για αυτό το ψευδώνυμο. Είναι καινοτόμο, καθώς είναι το πρώτο βιβλίο από έναν Θεοσοφικό εκδότη που σχολιάζει τέτοια θέματα, στα πρόσφατα χρόνια. Η ανάλυσή του σχετικά με τις «Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους» δεν πραγματεύεται κανέναν άλλον μεταξύ των θρυλικών μεντόρων του Γκουρτζίεφ, αλλά αυτό το μυστηριώδες βιβλίο αποτελεί ένα τέλειο παράδειγμα για τους πολλούς εναπομείναντες γρίφους σχετικά με ψευδώνυμα στην αποκρυφιστική λογοτεχνία.  

 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 

(1) Μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που προωθεί το έργο του Έντγκαρ Κέις.

(2) Στα Σανσκριτικά «Σατ» σημαίνει αλήθεια και «Σάνγκα» κοινότητα.

(3) Ο «Τέταρτος Δρόμος» είναι ένας όρος που χρησιμοποιεί ο Γκουρτζίεφ για να περιγράψει τη δική του προσέγγιση στην αυτο-ανάπτυξη.

(4) Ο Τσάρλς Σόδεραμ ήταν ένας σοσιαλιστής δημοσιογράφος και ένας εκ των ιδρυτών της Θ.Ε.

(5) Αναφέρεται στο ζεύγος Μπρίτεν που επίσης ήταν από τα ιδρυτικά στελέχη της Θ.Ε.

(6) Δείτε το άρθρο του Λέσλι Πράις στο τεύχος 2 του περιοδικού «ΥΠΑΤΙΑ».

(7) Ο Άλμπερτ Λέιττον Ρόουσον ήταν συγγραφέας και ένας εκ των ιδρυτών της Θ.Ε.

(8) Ο Αγκάρντι Μέτροβιτς ήταν τραγουδιστής της όπερας, φίλος της Μπλαβάτσκυ και πιθανότατα ένας Καρμπονάρι. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες φήμες είχε και ερωτικές σχέσεις με την Μπλαβάτσκυ.

(9) Γραμματέας του Ιονίου Τμήματος της Θ.Ε. στην Κέρκυρα, τον 19ο αι. Το τμήμα αυτό διαλύθηκε και η Θ.Ε. οργανώθηκε και πάλι στην Ελλάδα στις αρχές του 20^ου αι. με έδρα στην Αθήνα, όπου υπάρχει μέχρι και σήμερα.

(10) Ο Ρίτσαρντ Φ. Μπάρτον (1821-1890) ήταν Βρετανός διπλωμάτης.

(11) Ο Ράφαελ Μποργκ ήταν Βρετανός πρόξενος στην Αίγυπτο και ανέλαβε τη Μεγάλη Στοά της Μεγάλης Ανατολής της Αιγύπτου, το 1872.

(12) Γνωστός επίσης και ως Διδάσκαλος Ιλαρίων, υποτίθεται από την Κύπρο.

(13) Ο Τζουζέπε Ματζίνι (1805-1872) ήταν Ιταλός πολιτικός και ακτιβιστής με έντονη δράση για την ενοποίηση της Ιταλίας.

(14) Ένας από τους ιδρυτές της Θ.Ε.

(15) Ο Αλέξανδρος Ρομπότης ήταν στέλεχος του Ιονίου Τμήματος της Θ.Ε. και κάποιες φορές χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Αλέξανδρος Κορκιρέσε.

(16) Ο Αμπέλ Μπεργκαίν (1838-1888) εγκαινίασε το τμήμα Ινδολογίας στη Σορβώνη και δίδασκε σε αυτό, ενώίδρυσε και το Σχολείο των Ινδιανιστών.

(17) Ο κόμης Σεργκέι Γιούλεβιτς Βίτε (1849-1915), πρώτος εξάδελφος της Μπλαβάτσκυ, γνωστός επίσης και ως Σέργιος Βίτε, ήταν ο πρώτος Πρωθυπουργός της Αυτοκρατορικής Ρωσίας και Πρόεδρος της Επιτροπής των Υπουργών. Επίσης ήταν ο 13ος Υπουργός Οικονομικών της Ρωσίας κ.α.

(18) Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αναφέρονται σε ένα παιδί με το όνομα Γιούρι, πολύ αγαπητό στην Μπλαβάτσκυ, για το οποίο η ίδια λέει στα γραπτά της ότι ήταν παιδί των φίλων της, του ζεύγους Μέτροβιτς. Ο Γιούρι πεθανε σε ηλικία 5 ετών και η Μπλαβάτσκυ είπε ότι από τότε σταμάτησε να πιστεύει στο Θεό της ορθόδοξης εκκλησίας της Ρωσίας.

(19) Γνωστή επίσης και ως Μητέρα, ήταν η πνευματική συνεργάτης του Σρι Αουρομπίντο.

(20) Ο Μαξ Θέον (1848-1927) ήταν ένας Πολωνο-Εβραίος καββαλιστής και αποκρυφιστής. Όταν ήταν ακόμη νέος, στο Λονδίνο, ενέπνευσε την Ερμητική Αδελφότητα του Λούξορ, το 1884.

(21) Δείτε παρακάτω την αυτοπροσωπογραφία του Τζον Κινγκ που διατηρείται στη Παγκόσμια έδρα της Θ.Ε. στο Άντυαρ.

(22) Οι Άιρα Εράστους (1839-1911) και Γουίλιαμ Χένρι Ντάβενπορτ (1841-1877), γνωστοί ως αδελφοί Ντάβενπορτ ήταν Αμερικανοί μάγοι στο τέλος του 19ου αι. (23) Η Γιουσάπια Παλλαντίνο (1854-1918) ήταν μία πνευματίστρια-διάμεσο από τη Νάπολι της Ιταλίας.

(24) Διατίθεται στα Αγγλικά στην ιστοσελίδα της Στοάς «ΥΠΑΤΙΑ»: http://www.hypatia.gr/DURBAR_LAHORE.html

(25) Πρόκειται για μία αναφορά της Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών, γραμμένη από τον Ρίτσαρντ Χόντσον σχετικά με τη Μαντάμ Μπλαβάτσκυ και τις Επιστολές των Μαχάτμας. Σκοπός του Χόντσον ήταν να εξετάσει την αυθεντικότητα του μεταφυσικού τρόπου υλοποίησης των επιστολών, ώστε να αποτελούν αυθεντικά ψυχικά φαινόμενα. Η αναφορά του ήταν αρνητική, λέγοντας ότι τα φαινόμενα δεν ήταν αυθεντικά, όμως το 1986, ο Δρ. Βέρνον Χάρισον έκανε μία έρευνα σχετικά με την αναφορά Χόντσον και το συμπέρασμά του ήταν ότι δεν αποτελεί επιστημονική μελέτη και πρέπει να διαβάζεται με πολύ προσοχή, αν όχι να απορριφθεί εντελώς. Κατηγόρησε την Ε.Ψ.Ε. που επέτρεψε να δημοσιευθεί μία τόσο ερασιτεχνική αναφορά, και δήλωσε πως θεωρεί τη Μπλαβάτσκυ ως τη πιο σημαντική αποκρυφίστρια που ερεύνησε ποτέ η Ε.Ψ.Ε.